Rayê Mamekîye

Ozcan Yılmaz

Meydanê Sey Rizayî de lêl kuno. Şuya sonî kay kerdo, tîjîya homete gira gira oncîna. Şuye ama cer resta ve/bi çem. Hetê Kemera Bele endî tarî yo. Hetê Kure Sipî û Çola Herû de roştîya sonî asmen henî kerdo sûr ke dercenî ke pede bikere asmen ra gonî verdîna de! 

Do het de kî asm a pirponcese Koyê Gogerigî ser ro gira gira rîyê xo belî kena silam dana. Henî bereqîna sewle dana ke, ti vana xora Koye Qelxerû ra vana “weye qisawet û efkar meke na wo amûne!” 

Meydan de a Café ya ke berda jê halenê sirsaleke aşe ra virasta oncîya pirr a. Bardaxê çayî pirr sone, tol yene, pirr sone tol yene. Milet henî simeno ke ti vana xora qaval gûreto! 


O kase jîndanî ra rez bi rez maseyî vira der a nê ro kerdo je surê baxî. Muşterî tede nîşte ro ti vana kergî yê şîye bi tare ya kî mîrçikî yê nîşte bi têlûnê elektîrîkî ra. Wayîrê Café ju naskerdoxê xo de qeseyî keno. Vano “ero Ûşe boyna hard lerceno. Xizir durî bero roze zelzele ke bibo nê masê ma pêro xirr bene sone fekê çemî, muşterî pêro remene sone, ne perê çayî ne çîye, kam çikê xo dano ma!”. Ûşe kî telefon no ro gosê xo ser qeseyî keno, xo rê derdê xo der o. Teyna Ûşe nêyo ke, her kes telefon de mutemadîyen qeseyî keno! Xêrqewilî eyî telefonî qe gosê xo ra durî nêkene ti vana xora pêro qerarê borsa Wall Streetî Mamekîye de cerîne!

Dormê meydanî de hayleme û hûrhûrit o. Arebeyî, qamyonî, motorî, jeepê eskerîya, cinî, ciwanmerdî, domonî, telebeyî, tûrîstî tê werte der ê. Her çî hetê ro oncîno saye ke halenê miloçikû kerdo xirabê, miloçikî axme bîye her ca de çeberê halenî kene saye.

Kes nêzoneno raye, raya peyawû (kaldirim), şerît… kotî yê! Kamîj arebe kamîj het ro ovor de sono, kamîj arebe kamîj het ro ovor ro sono kesî rê eskera nêyo. Bi sene qeyde, nîzam û usil arebe ramene, raye dane bi jubînî belî nêyo. Arebeyî, şoferî, peyayî… pêro emanetê Xizirî yê! Xêreser milet xayîs o, je sûkûn ê bînû hêrsin nêyo, eke neye her sate de ju qewxa!  

Davacor hetê Meydanê Palavra ser ke şîya raya peyawû hene na ke kamîj mesûl û muhendîsî ke virasta gune namê xo Kitabê Guinessê Rekorû kuyo! Ondêr a raya peyawû xora qe ke neye şose ra 2 vîzoyî berc a. Îson ke verê xo de nîyamedo, xo mesevekno, linga xo bena pira tinglafiss* keno sarî ser gineno wertê eyî toz, qilêr, non, gost û pûşendî yê ke este bi kûtikû. Endî kiramete eyî “hardê dewreşî” ra bara xo mirdî ceno! 
Raya peyawû henî tamase ya ke îson nêşîkîno ser ro kî bifetelîyo. Ju mordem tede zar û zor ca beno. Di peyawû ra ju raye ser o wertê arebû de maneno, ju kî raya peyawû ser o! 

Taye ebeveynî (ma û pî) yê ke domonûnê xo kene arebê bebegû ane zerê sûke, arebê xo wertê trafîk de ton dane, çike raya peyawû zof teng a. Arebe bebegû boyna gineno war ro, tersene vane pitê xo kî ci ra vejîne ginene binê arebû ro, honde emegê xo binê lingû de sono. Xizir çîyo henen durî bero, kûtikî pê îsonî hûyîne!

Tabî mesela ekolojî kî xo vîrî ra nêkerda. Her des metreyî de, tam werte a pirtike raya peyawû de ju dare na ro ! Dormê dare de kî çola de xorî ya henene pêda bîya ke her kes çop û plastikê destê xo erceno ci!

Xora nika a pirtike raye ra kî qe towa nêmendo. Endî peya û arebeyî tê werte der ê! Lete bîyo malê esnafû, lete yo bîn kî ye kûtikû! 
Esnafî xora qe Haqî ra nêtersene çeverê maxaza kene ra, dezgeyê xo raya peyawû ser ro nane ro! Boyna vane “muşterî velînîmetê ma yo, muşterî velînîmetê ma yo…”. Eke besekerd çîye rot vane “ha-ha-ha-kî-kî-kî, tamam abîyê mi, tamam ablaya mi” rosene. Pereyî ke kerdî cebê xo, muşterî ke xo hetê raye ser çarna towa hazetê înûn der o ke muşterî binê arebî de mendo, pay no ro bi kûtikî, kûtik pero bi ci, merdo ya kî wes o…

Verê her dûkanî de raya peyawû ser ro 3-4 kûtikî ro kutayî yê! Xora çef çefê kûtikûn o. 

Zomone beledîya Mamekîye di karkerî fîştene ra dime, ju dest de non ya kî gost, ju dest de kî tifong! Ju non estene bi kûtikû, eye bînî tifong nêne pira gever kerdene. Karode qefçil, atmosferode vahşî û bêînsaf bî! Taye kûtikî bîyene dirvetin remene. Henî karene, çizene ke hard û asmen nêne pêra, îsonî zere de cîgerî kerdene leteyî. Waxtê Turgut Ozalî de vatene “çax xildame, çax xildame…”. Axirî taye çî vurnayî. Mamekîye de kî Mehmet Kocademîr bî reyîsê beledîya û Haqe sikir no tore yo qefçil darîya we. Pey der pey zîhnîyetê miletî kî vurîya. Miletê ma kî haqa nê kûtikûn ê bêwayîrû de bî hassas, bî bitahammul.

Her ke şî kûtikî bî jêde. Bado dewî ke vêsnayî kerdî tol, kûtikî pêro ameyî bi zerê sûke. Roz bi roz bî jêde, bî silxetî, rayê peyawû der û çeverê bînawû xo rê kerdî mekan guretî binê hûkmê xo! 

Tene ke bî germ, tîjî ke da pede desinde der û berê bînawû de, raya peyawû de, şuya dare de, binê dezgeyê esnafû de… kune ro. Saqû xo bin ra ercene, ge-ge dim dane bi xo ro vindene. O yo ke wene ver de, o yo ke nêwene peyî der o. Hata sonde wertê gost, astik, non, bîskuvî, Eti Pûf…de gevîjdane vindene. Kam ke vano şer qiralê heywanûn o zûr keno! Ye kûtikûnê Mamekîye xora teyna dayîra 2+1 kêmî ya, ju kî Iphone 14 Pro!

Taye kî bene garane (gurup), gûçikûnê zûzazaqû de vindene. Pêskarê însanî nêbene faqat xof kene zerê îsonî. Henî însanî de nîyadane ke saye ke vane “dewran endî dewranê ma yo, teyna vatena ma bena mevaze ke nêvato!”.

Nika îson nêşkîno kûtikû ra vaco çimê to ser ro bûrî estê! Avûkatî, telebeyî, şoreşgerî… îsonî rê miz nane ro! Ti vana pîyê înû, moya înû ra çîye vato. Ti ke qeyrî îhtîyarî çopol pirode, kemere pira kuye psîkologî, psîkîatrîstî îsonî kene rîşîya û serevde vane “ti domonenîya xo de şîddetî rê marûz menda nika nîya kena, so terapî bike agressîvîte û empulsîvîta xo, tarva zerê xo tever ke tedavî bike!”. 

Nika her kes hetê ra je misilmanû hadîsê dekerneno kûtikû qorî keno. Taye vane Şaxê Merdanî “vato ke..”, taye vane “kûtikê Pîr Sûltanî…”, taye vane Lenîn “vato ke…”.  

Se beno va bibo, no hal kistene ra, qirr kerdene ra rind o. Axirî ma kî modernî me da! Ondêre çax ke xilmedene ma çi wele kerdene xo ro ? Şartê modern bîyayîşî yo ke vane “eke nêbî nêbeno” tahammul o! Îsala qudiz mudiz nêyê, na reye kî ondêrê tahammulî nêbeno sebebê miletê ma.

Vane na mesela ser o fikrê şaîrê pers kerdo. Vato”miletê ma zof rew û rehet misa bi nê kûtikû. Nînû seveknayîsî de endî zof mahîr o. Welê ercene rêça xo, sarê xo siknene xatirê kûtikû nêsiknene”. Vato “ama nê qesûnê mi gosarê bikere gosê xo ra bikere, xo vîrî ra mekere ‘ha kûtik o şîyah, ha kûtik o sûr’, ‘kûtik corû gonîya kûtikî nêweno’”.

General Zengî ra kî pers kerdo. Generalî vato “Heqe sikir, herû kene top bene Qeyserîye de rosene kene sûcûx. Herî ke meberdene ma se kerdene, na Mamekîye binê lingûnê herû de şîyene!”. Vato “talîhê kûtikû rê Hemo Canbaz merd, Hemo Canbaz! Hala o wes bîyene kûtikî kî îta mi rê ro kuyene! Motorê xo gûretene kewtene ra dime, vile kerdene bin ra, kasa motorî de estene pêser, berdene Çîn de rotene. Vane Çîn de pangolînî, kurebesikî werde qedene, nika gostê kûtikû zof pere keno!”.

Generalî vato “dewî vêsnayî milet kerd top kerd bi nê sûkû, kûtikû de kî xêr nêmend!  Honde kûtikê ma bî, nîya tembel û qefçil nêbî. Ma vatene belkîya o kuresizê ma,  Kemal çikoxlî vane, vejîno, na mesela kî çareser keno, ya kî înû ra kî endî helalîye wazeno, çîye keno. Têwww o kî şîyo kewto ra kûtike henenî dima ke ti vana xora kûtikê eskerê Gazike yo!”. 


Generalî vato “bira bira nê kûtikê sûke dayîma mexel der ê, henî tembelî yê ke kemere ke pira kuye oncîya nêlewîne! Ti vana xora son û sodir vane ´Heqo canê mi bize ez bixeleşî, ya kî mi bere bi Kanada’!”.


Tinglafiss kerdene: jede seveta dîk û kerge vajîno. Ge-gane kerge, ya kî dîk eke vostene de bî linge ver perena, lingê xo hard ra birîne qine tul kene sarî ser gine hard ro, tingilafiss kene.