Silo Feqîr
Way de wurce wurce Silo sodir o
Zalim o Delîbaşî* ame ez berdo Mose* der o
Mi nîyada ke ju yo nişto ro ostor e qir e kîmetî* rameno ververê mi ro
Hermê xo ye rastî ser de nûr û cemal de nîyada
Bira no Bozatli Xizir o (şiwarîyê qire kîmetî)
Va ke Silo nînû dest û payê to gîrede, to bene kotî Silo feqîr o
Mi va nê zalimî huske* soyna mi, mi bene vilê min e bêkeşî dane piro
Va ke mixenet xo rê efkar meke, sata tenge de leyê to de hazir o
Mêrat a Kotere* ax lemine hêgayî
Zalim o Delîbaşî ame dest û payê min e neçarî gîre dayî
Ez kerdûne rast berdune dîyarê Nîsangê Qere Bavayî*
Mi reye nat û dotê (no het û do het) xo de nîyada, ewlîya û gerçegê (jîyarê) Koyê Dersîmî mi ra osayî
Keleber bî (bîne) mezal ve (eve, ebe, bi) mi nêda,
Mi veng da Budela ye Kures e zerevêsayî
Mi va kotî menda hawarê seyê xo de birese, neçeler feqîrî namê to ra xeleşîyayî
Mi va nê zalimî mi rê kerde topî arde des û hot qilince keskûn û cerebîyayî*
Va ke Silo vilê to pirodayene rê qerar do ve ci, evraqî îmza kerdî tê dest ra fetelnayî
Mi va lawo mi hewar do wayîrê xo, ax Kuresê xo ye Budelayî
Mi nîyada ke nîşto ro ostore qire qiskekî, kerde ra mi ser yêlkana vayî*
Silî poştîya xo kerde qayîme îfedeyî nayî ro tê hurendî dayî
Her çi qilinc o ke da ve Silî ro dest kerdo ve ver ra, pêro hawe ra perayî
Mi nîyada ke hakîmî wuste ra xo ser çimî kerdî pire hêştîrû bervayî
Kafir ame îman qenatê xo hasil bî,
Çifte kavirê xo ardî pêşîn sare birnayî
Ez berdo berdo korpîyê (pirdê) Mamaxatûn o
Tezelê* mi (rê) zalimî îcad kerdo bira şîrît o zeytun* o
Hîre roz û hîre sewî esto dar de talîyê min o ron kerdo nêvişîno
Hîre rojî bîye tamam amo dîyarê mi Sil perr û qanat saneno pa lewîno
Mi va kafir mi xeteyê nêkerda qas ve hêga wo kewe* tobelî yo werte nêkûno
Ti ke se bikere girzê* nonî (genimî) kerdo dîrege sano ve binê lingûnê mi, ez ke heşte* pa vindî zor ve mi nêno
Mi nîyada ke şiwarîyê Xizirî rameno, poştîya mi bîye qeyîme mi va no îmdadê min o
Va ke mixenet ci rê vilê xo ro mene carê tengê de to ra durî nêkuno
Mêrat a Koter a ax hênî yo şen o
Ez terkito şîne Mose hewnê min e bêkeşî nêno
Mi va zalimî nika çewres şiwarî yê xo gurete dormê (der û dor) min e feqîrî birneno
Şefaqî ke sana ci amune îmê teverî, berteng de vineto mi wazeno
Mi va lawo mi hewar do Kemerê Duzginî, ez eve hêşîrîye teslîme to nêbeno
Mi reye sifte û bûtûna pê dînû (înû) gûreto poştîya dînû ra voz dano
Mi nîyada kafirî emir da çewres şiwarîyê xo yaxê min e bêkeşî ra nêverdano
Tezelî rê şîyo raste hêga ye çirpozî amo Sil tovelî yo (tovedar) payî ro ci nênano
Mi nîyada zalimî va ke Sil game ra kewto ax coka voz nêdano, pêbijere beno dano mehkeme sono ceza xo mirdî vîneno
Ey kafir mi ra kelîma mevaze talîyê mi rind o hakîm hewnê xo vîneno
Sodir ra wurceno xo ser xanima xo rê hewnê xo qeseyî keno
Vano mordemê esmû qilinc da kapaxê dayîra mi ro qilaşîya ra mi ser ro asmen oseno
Va ke meste peroz mordemê yeno lewê to mehkeme, xo mexeletne beratê deyî (eyî) to ra ez wazeno
Nê kafirî ez gureto berdo çeverê mehkemî de ez veto
Mi nîyada ke hakîmî wuste ra xo ser mi rê wertê dosya ra qanun lemin veto
Vake Silo verê xo hetê ma ra biçarne, verê çimûnê min e feqîrî gureto
Va ke ez zonen ke îlawa* soyna to Silo, to rê towa çîno nafa (na defa) berat o
Mi va zalim naye yêlîgîya xo me ke
No ancax karê Kuresê min e sat o
De wurze wurze Silo rozika ser de
Dewrê hîre serû bîyo temam kafirî ez tekrar kerdo darde
Mi va ez eve heyranê to bî, sar to ra mirodû wazeno Duzgin o ke Kemer de
Mi va ez eve qirvanê to Budela Kuresî, Baxîn de poştî sane firine kerda serde (serdine)
Firine ra ama îmê teverî cemed eve zimelû ra bîyo darde
Mi nîyada hewarê seyê xo de resto dest kerdo şîrîtê gula mi ver de
Mi va ewru roza teng a mi hewar do ve to ax seyê xo teyna ca meverde
*
Sil o Feqîr:
Ju pîr o Kuresiz o. Şîyo ve tolivûnê xo, ju gere kerdo. Îtîqatê Dersîm de tolivû şîyayîs alaqa/tekîlîya pîr û tolivî zof muhîm a beno ke o waxt, a mintiqa de dewlete nêwasto ke na raye, no îtîqat îcra bibo. Ju versîyonê na kilame de namê gerekarî Memo Tirk o.
Delibaşi:
Serdarê tabûra bomû no. Dewleta Osmanlî nê tabûr ê bomû der û dorê 1500 de nê ro. Seysera 18î de laxv kerde, darde we. Bado kî tayê mensûb û serdarû jevegenî/eşqîyayenî kerda… Na kilame de Delîbaşî maneyê zabît, zabita, qumandar… de vajîno.
Mose:
Dewade Erzinganî.
Qir û kîmet/Ostor o qirr û kîmet:
Ostorê Xizirî, ge-ge qir û qiskek kî vajîno ama aslê xo kîmet o.
Huske:
îlava, îftîra.
Kotere:
Dewade Erzinganî.
Nîsangê Qere Bavayî:
Mamaxatune de ju jîyare.
Keleber bîyayîs:
Kelacerî bîyayîs kî vajîno, waxto ke îson damîs nêbeno kuno halê bervayîs û dima kî berveno
Keskûn û cerebîyayî:
Qilinc o tûz û sone kerdaye.
Kures/ş:
Yunankî de Sîrus, fariskî de Xoroş o. Pîlê aşîra Kuresû û ju ewlîyayê Dersîmî yo. Wayîrê kiramete bîyo. Rîvayet beno ke dewrê Aladdîn Keykûbadê Selçûkû de amo bi Dersîm. Dewleta Selçûkûnê Rûmî kirameta Kuresî tecrube kerda. Reye çelê zimistonî de awa çemê Sey Momidî (çemê Perî) de awe ser o nîşto ro, destê xo kerdo awe gilvê hengure, soyî, mûrî û yemîs ê bînî vete. Reye kî ju firine de adir kerdo we sew û roz kerda germine. Kures esto na firine. Waxto ke Kures esto ve firine, Kuresî ju mordem o ke saraya Aladdîn Keykûbadî de gureyeno kas kerdo xo de berdo firine ke saadenîya kirameta eyî bikero. Roze ke qedîya, çeverê firine kerdo ra ke zere pêro cemedîyo, cemed zimelûnê Kuresî ra darde bîyo. Kirameta Kuresî bîya eskera, hetê Qislî de ju dewe da ve ci. O saad o ke Kuresî xo de berdo zerê firine wela adirî pisqîya ra ci bîyo gewr. Namê eyî kî bîyo Dewres Gewr.
Raye û îtîqatê Kuresî û ye Kuresûn ê virenû ser o zof malûmat çîno. Faqat însan şîkîno ke taye çî de tayîne ûnsûrûn ê raya Zerduştîyenî, ya kî Yezîdîyenî bivîno. Mîsalen, Kuresû xeyle sey serî meyîtê xo hard de we nêdarde. Kuresû de meyîtî mezele, gor kerdene çîne bîya. Meyîtî berde gilê ju pûlî, ya kî caye jîyargî de nê ro. Rîvayet beno ke Vergê Kureşî ya kî Helîyê Kureşî amo meyît berdo. Kuresû de roz, roştî, adir kî jîyarge yê… Dewa Kuresû de, bonê Kuresî de hona ca wo en jîyarge Çîrîka Kuresî ya (Çîrîke: ca wo ke Kuresî adir kerdo we). Kuresû hata nê seyserûn ê peyenû teyna Kuresû de zewecîye, aşîrûn ê bînû de zewecîyayîs qedexe/yasaq bîyo… (no qeyde Kirmancûn ê Yezîdîyû de hona devam keno). Roştî, tîjî, asme, adir…îtîqatê Dersîm de ûnsûrê zof muhîmî yê. Mesela sodir xo çarnene ve hetê tîjî ci rê dîwa kerdene. Her bon de ju qulike bîye ke roştîya tîjî berco zerê çeyî. A roştî rê vane tîrejî. Verê tîrejî kewtene, payî ro ci nayene xirav bî…
Yêlkana vayî:
Delxê vayî. Keleka Xizirî, ya kî ostorê Xizirî temsîl kena. Vane Xizir xafil de beno eskera, hata ke milet hesarê ci bo o beno vîndî. Mekanê Xizirî serê derya der o, derya ra yeno ve çem, çem ra ve dere, dere ra ve derxûle…car û hawarê feqîr û neçarê de reseno. No rowal ra jîyarê Xizirî dayîma fekê awe der ê.
Şîrît o zeytun:
La, rese, sicim, şîrît o ke eve ronê zeytînî ron kerdo (urgan o ronin)
Hêga wo kewe:
Îtîqatê Dersîm de genim jîyarge wo, payî ro hêga wo kewe nayene kî xirav o. Têla genimî însanî temsîl kena.
Rîvayet beno ke Sil e Feqîrî payî ro genimî nêdo, pêcerîyo. Faqat eke dar de kerdo, genim bîyo derg xo sano binê lingûnê Silî nêverdo ke bixenekîyo.
Girzê genimî:
Genim ke çînît dadese qevdû jubînî ra gire dane, beno girze (giredaye, buket)
Tezel:
Şans, bext, qeder. (Ge-hane tezel maneyê negatîf, bêşans bîyayîs de talîh kî maneyê pozîtîf de eveşans bîyayîs de kî vajîno)
Qas ve (hêga wo kewe):
Hata ve hêga wo kewe, hêga wo kewe dahî
Baxîn:
Dewa Dersîmî. Ca wo ke Kuresî çem de û firine de kiramete veta
Heşte:
Hefteye
Îm/yîm/yem:
Het, taraf. Seveta çeyî vane îmê zerî-îme teverî. Seveta koyî vane noîm-doîm.
Vatox: Alaverdî yo şefîl (Alî Çavdar)
Çimê: Huseyîn Polat
Transkrîpsîyon: Ozcan Yilmaz