Ozcan Yılmaz
Zuzaqê hunerî de hayleme û hûrhûrit o. Milet dormê (der û dorê) masû de beno top, axme beno, beno top, axme beno…ti vana mêse bars do, masa û masa fetelîna!
Mabenê nê hayleme û hûrhûritî de o mordem o zimelin o ke ge-gane yeno kirmanckî û tirkî keno têwerte qeseyî keno oncîya hevalûnê xo de qeseyî kerdene der o.
O ve/bi hevalûnê xo ra nîşte ro terteleyê 38 ser ro qeseyî kene. Ge-gane vano “ha-ha-ha” huyîno. Ge-gane kî sarê xo keno berc masa bîne gos dano.
Hevalê xo sewqa sûre da sarê xo ra, zimelûnê xo mîşt dano qalê pîlûnê Dersîmî keno. Tek bi tek dano naskerdene, kam kam o, kotî kisto, mezela xo kotî ya, ye kamî hona belî nêya… Kirmanckîyê xo zof wes û zalal o. Mêrik her detayî zoneno, saye ke 38 de pîl bîyo her çî bi çimunê xo dîyo!
Mordem o zimelîn dormê xo de nîyadano vano “zof zor o yaa, her roz nê meselû ser ro gureyeme, domon ê ke ma û pî ra cera kerde berde, cayê mezelûnê pîlûnê Dersîmî, cayê qirkerdîşî ser ro muracat, mehmeke, mulaqat, şahîdû de qeseyî kerdîs, dewû ra fetelîyayîs… zor o. Zof zulum bîyo, zof neheqîye bîya…”.
Di-hîre reye kî hevalê xo ra vano “endî bes o, derdû kena zerê ma. Honde ke ma nê meselû ser ro qeseyî kerdo endî halê royê ma, psîkolojîyê ma bîyo xirabe, Haq nêkero, beme bom...”.
Ju genc o ke Iphonê xo de kaykeno sarê xo dano we vano “meterse omrê însanî her ke sono beno derg. Talîhê to ke yaver şî bom nêbena, ama bena Alzheimer. Her çî xo vîrî ra kena, dîna bena je aw a zalale”.
O zimelin vano “fekê xo bi xêr rake yahû, Xizir însanî verê destû nêkero, Alzheimer zof zor o”. Hem hevalê xo de qeseyî keno hem kî dormê xo de nîyadano miletî gos dano. Yek de nîyadano ke masa bîne de mordemê hermeta xo de qeseyî keno. Qalê wendîşî, mektebî, modern bîyayîşî falan kene. Rind gos nano ro bi ser. Hermete mêrdê xo ra vana “Ayyy, esqê mi îman nêben yaa, yaa kulturê ma çi rind o yaaa. Ma de, wendîs, nustîs, mekteb….zof muhîm o yaa, ma zof modernî me yaa?”.
Eke nê qesû hesneno, sarê xo hermê xo ye raştî ser keno çewt, çimûnê xo keno girs, rind keno biloq. Vengê xo keno berc vano “ya, ma sima vane cûmhûrîyet, vane Atatirk vêrene ra!” Vano “ma cûmhûrîyetî ra, Atatirkî ra has keme, cayê xo qelbê ma der o!”.
O genc o ke Iphone dest der o vano “pisimlayî ya Xizir! Ti ha wo nika ra bîya Alzheimer! To qalê çi kî kerdene, nika se vana! Ti hawirê fekê xo ya, gosê to vatena to hesnene, to na çîke ra reqî simito se kerdo? Hetê ra mezela pîlûnê ma kena saye hetê ra Atatirkî met kena!”.
O mordem o zimelin vano “ne xêx ne, ne kî serxos! Nînû na wo eskerîya kî kerde bine kontrolê xo endî şerîat ane. Sima vindere bêterû ra bêtere esta! Yîvriq dane ra ma dest, je malî ma ramene kene bi camîye, kene haremlîk-selamlik, hayde namaz!. Coka resmê eyî cemevî der o”.
Şaîre masa bîne ra vengê xo kena berc vana “ya ya, ti ê destûnê xo yê roninû porê xo ra ke!”* Vana “durî bo, durî bo, az û ûzê ma ra durî bo, mordem rawurco hezretî Uşenî rê biverbo, Yêzîdî kî met bikero!”.
Juyo Kuresiz vano “têww qedeya eyî bi eskerîya ra to ser bo. Sarî rê saltanet, meşrûtîyet, cûmhûrîyet bara ma rê teyna dewlet! Ma ser o qese yo giran vato. Ma xora key roz dîyo ke! Nêro ma na Dîyanet kamî na ro? Na eskerîya pîr û rayberê ma pêgûretene, letê herdîse, letê kî zimelî terdene. Di cendermeyî tê dima nîştene ro poştî, wertê dewû ra fetelnene kerdene caris hata bi Qereqolê Paxî! Na eskerîya dewûnê ma de camî viraştî, domonê feqîrî kerdî bi mektebûnê îlahîyatî! Derdê ma zofî yê kamîjî/kamcîn bivajî?”. Vano “haremlîk-selamlik kî qe meraq meke, çimê to biroştî be cemevî de sima bi destê xo kerdo perde (qanun) veto”.
Hesê Ejdahîrî vano “ûla sima çira henî nêkere, milaketê nê xaneyî heredîya şî, endî virendîya sima ra kerdî ya hata bi… tobe-tobe! Ûla na Mamekîye kutikû rê ju kî sima rê mende! Însan nêşkîno gamê berco hetê ra raste kutikê beno hetê ra kî sima! Her ca de kutikê kewto ro, her ca ra ane îta verdane ra. Ûla roze roz a sima ya, hala demenizodê xirt îta bîyene to ra vatene Atatirk kam o! Çîyedê eyî amo ra to dust ama..! Se kena endî demenizû de kî xêr nêmend. Pêro ame fekê nê çemî de pêskare restoranû, plajû, barû bîyê!”.
Vano “Kenan Guven ke valîyê Mamekîye bî, taye şîyene reqî simitene, eke rind bî serxos şîyene binê heykelê Atatirkî. Karene vatene ‘ti vejîye ez kun mezela to’. Vatene va valî bihesno kar ci do. Nika kî bîyo fênda sima. Ha yê nika ra Çanaqala ser lawikû vane. Meste bîro kî Qut al Amara ser ro berbene!”.
Vano ”ûla ma de teyna taye jîyarû de bon bî, no cemevî sima kotî ra vet, tobe-tobe! Tede Qurane wanene, haremlîk-selamlik kene. Namê eyî hevalê to mi vîrî ra şî, tomir cineno qalê yîvriqî, avlîkî keno, no sene qeyde yo yahû? Meste bîro mînare kî nane pira endî kene camîye! No Dersîm de çi ke tomete bî sima rê bîyo şîren û seker, kewte ra Atatirkî, yîvriqî, avlikî dime. Sima derdî kerde zerê ma. Vane kutik çi zoneno jîyare çika, ama sima nêzonax kî nêyê. Derdê sima çiko nêzonen? Xojî bi ma bo, domonê sarî avê sone, ye ma qinê ser sone!”.
Hevalê mordemê zimelinî Hese Ejdahîrî ra vano “ma ça teyna qalê Demenizû kena, wule Heyderizî kî xirtî yê!”.
Hesê Ejdahîrî qarîno, paketa cixara xo keno zerê lopa xo, bar keno dano bi masa ro, do dima kî keno bi cebê mîntana xo. Vano “ma heyderizê kî ti ya da. Eke xirt a, olvozê xo ra ti vace, ti ci rê bîya koçek, tey ercîna we”.
Qesa xo ke qedeneno nîyadano ke General Zeng ha wo masa bîne der o. Vano “ûla haqa sima de ancax tornê Usê Zengî bêro”. Veng dano bi Generalî vano “Usiv hala bê îta, no heyderiz o xirt Almanya ra amo”.
O kî vano “Xizir kena eyî bomî pêskarê ma meke yahû”. Hevalê xo yo zimelin kî vano “vinde va şêro, ummî yo, aqilê eyî nê meselû ser nêsono yeno ma ra qesû vano”.
Hesê Ejdahîrî vano “sarê Generalî balîşna ser, gosê xo kî dîna ser o yo! Sima vane General vêrene ra, mareşalê sima ra qolayî nêyo!”.
General Zengî her çî hesno tabî. Yeno çuya xo dano hard ro eyî sewqa sûrî ra vano “nêro ma sima Almanya de sone verê Rentenversicherung de xo nane ro bomîye, bene malulen teqawit. Eke ameyî reştî bi na Mamekîye ma rê bene biaqil!”. Vano “hala çîye perû bide mi perû. Sarî rê mulayîmî yê mi rê çîkê adirî!.
Mordem o zimelin vano “General hala vinde ma meselûn ê muhîmû se ro qeseyî keme”.
General vano “ma ti vana ez qeseyî kerdîsê sima nêzonen! Ero sima vergî de wene, qilancike de qiştnene wayîrî de kî nîsene ro bervene!. Sima rî yo şîya kene sipe, rî yo sipe kene şîya! Sima Haq xo vîrî ra kerdo! Hala çîye perû bide mi perû! Dima kî şêre bi Şaxank verê eyî heykelî de vace ti wurce ma rakume hala kam çikê xo keno haletî keno sima vile ra!”.
*Sucê xo yo eskera înkar kerdene. Vane dizdê ronî ke ronî ser ro cerîya destê xo keno porê xo ra ke pak bikero û vaco “mi towa nêwerd”.