Ozcan Yılmaz
Welatedê peyê hot kowû de bonê beno. No bon dewû ra, bonû ra, miletî ra dur beno.
Binê nê bonî de ju waye û hot birayî bene, uza weşîya xo ramene.
Tayê vane na waye û birayî seyî bîye.
Tayê kî vane ke moya hot birawû ke domonê heştîne de diganî bîya hot birawû wasto ke va ju waya xo bibo. Nînû çe ma û pîyê xo terk kerdo şîye peyê hot kowû de xo rê bonê virasto.
Vato “waxto ke maya ma kute ra ma yeme durî ra nîyadame. Eke lazek bî serê bonî de avlîk biozne we, eke çeneke bîye tîre biozne we”.
Vato “eke çenek a ma peyîser yeme ve/bi çe ma û pîyê xo. Faqat eke oncîya lazek o, ma some bonê xo ye peyê hot kowû endî uza weşîya xo rameme”. Vato “ma hot lazekî me. Endî lazekû ra bêzar bîme, wazeme ke ju kî waya ma bibo”.
Waxt o ke maya hot birawû bena dixazkane nê yene durî ra nîyadane. Ju cîrana nînû bena. Na çe nînû nêoncena, zerîya xo ci ra têsan bena, teyî haset kena.
Moye kune ra, ju çeneka xo bena. Faqat cîrane bena serê bonî de ju avlîk oznena we. Hot birayî ke avlîk vînene vane “oncîya lacek bîyo”. Endî cerene ra terknene sone bonê xo ye peyê hot kowû.
Rozê waya nînû domonûnê dewe de nana hure. Domon ê bînî ke sondî wene her kes vano “ser ve kalikê mi bo, dêk a mi, pîyê mi, maya mi bo…” ama na çeneke daîma vana “ser ve manga ma ya bore bo, çare bo, zere bo…” Domonî vane “ti zûr kena, honde birayê to este ti çira qe înû ser o sond nêwena, daîma mangû ser o sondî wena?”.
Çeneke verecu îman nêbene. Dima ma û pîye xo ra pers kena. Ê ke ci rê hal mezal qeseyî kene, vana “îlahî ez son leyê birawûnê xo”.
Moye û pî vane “çeyeyê birawûnê to durî yo, ti teyna nêşîkîna (bi)şere, koyî este, birrî este, vergî, hesî este…” De! Çeneke qewil nêkene vana “ez son ke son”.
Seke kene na nêtexelîna. Moye ana ci rê wela adirî ra ju mayîne virazena. Vana “ci nîse vaze ço, na mayîne to bena resnena ve çe birawûnê to. Faqat xo vîrî ra meke ti ke vaze ço sona, eke vaze çoş, rijîna, axme bena, bena wele. Ti nêşîkîna ke şerê ve cayê”.
Çeneke nîsena ro mayîne vana “ço, ço” sona. Xeyle ca ke sona verê ju hênî de vecîna. Bîya têsane. Xo-xo de vana “tene awe bisimî hona raya mi esta”. Vana “çoş” ke bêro war awe bisimo. Seke vana “çoş” mayîne rijîna, çeneke alange de manena! Ax û wax kena ama mayîno xo bena wela adirî pisqîna têra sona. Çeneke sona hênî ra kelê xo birnena. Awe simena, ginena ro ve raya çeyî.
Eke yena çe oncîya vana “ez son çe birawûnê xo..”.
Moye ci rê ju mayîna bîne virazena. Rind temeyî kena vana “yamû yamû fekê to ra çoş mevecîyo, vaze ço xo rê so”.
Çeneke nîsena ro mayîna xo vana “ço, ço” sona. Dere û derxulû, ko û gerîsû, birr û gemû ra dime yena resena ve çe birawûnê xo.
Sona zere çeyî ke tede kes çîno. Zere fîna ta, runa de kena pak û kulêlik. Birawûnê xo rê werd pozena kena hazir. Waxt o ke sifrê nana ro qedenena birayî resene ve çe. Çeneke pêznê lingû ke hesnena sona xo dana we. Birayî ke yene halê çeyî û sifrî vînene hete ra sas bene manene hete ra kî sa bene. Nîsene ro xo rê mirdî samîya xo wene.
No hal di-hîre rojî nîya dewam keno. Rozê nê birayê xo ye qijî ra vane “ti qizê ma wa ama ti daîma hawir û hesar a, ti bira wo çor çim a. Hala reye di çimûnê xo bize eve di çimûnê xo kî hayîg be, no kam o, cîn o cînperî yo, çik o yeno çe ma…”.
Birayî sodir wurcene ra, ara xo kene. Kune ra raye sone ve kar. Çe ra ke tene senik bene durî, bira wo qiz dizdîya cereno ra yeno zerê çeyî de xo dano we.
Çeneke oncîya yena ke zere ta fîyo, werd bipozo… Bira wo qiz cayê xo ra vejîno û çeneke pêceno.
Na ci rê her çî qesey kena. Son de bira yê bîn ke yene ci rê hal û mezal qesey keno. Pêro virare fîne ra jubînî bene sa.
Sodirane (sodir ve sodir) birayî sone ve kar, gureyene. Waye kî çe de vindena, zerê fîna ta, werd pozena… kevanîye kena…
Rozê birawû karê xo qedeno peyîser yene ve/bi çe. Raye de raste ju pisinge bene. Nîyadane ke pisinge kewta. Zar û war a, bîya tulengin, nêşîkîna ke bilewîyo. Gonîya biraye pîlî ci rê gîrîna. Hêfê xo ci rê yeno, vano “gunek a, geme de vêsan û têsan nêmano”. Pisinge ceno xo de ano bi çe.
Birayî ke sone ve kar waya xo rind temey kene, vane “pisinge rê wayîr vecîye, werd ci de va wes bo”. Ci ra vane “zere ke rût de, çîye ke dî pisinge de bare bike, gunek a…”.
Waye pisinge kena weyîye. Ro yeno ro ci, bena wes û war, kuna ra mere û mîrçikû dime.
Waye vatena birawûnê xo kena. Zere ke rût de, cayê ke fîşt ta, çîyê ke dî pisinge de bare kena.
Rozê waye oncîya zere ta fîştene de bena. Dunike ke rûna de, hard de ju eskize vînena. Eskize ercena xo fek, wena.
O taw de pisinge naye vînena. Vana “o çik o ti wena?”
Çeneke vana “towa çîno, towa nêwen ”. Karê xo qedenena sona serê bonî de leyê lozine de verê tîjî de nîsena ro.
Pisenge hêrs bena, qarîna, xo-xo de vana “ez gune hêfê xo naye ra bicerî…”
Sona mîzîya xo lozine de kena. O kosavî û tiramî ya ke lozine de eve wela adirî nimite tê înû sayînena we! Ju moreke kî ercena ser sona.
Waya hot birawû kî serê bonî de bine tîjî de nîşta ro. Tîjî dana pede kena germine, qe nêwazena ke hurendîya xo ra bilewîyo. Ge-gane qulika lozine ro davacer nîyadana, moreke lozine de bereqîna çeneke kî vana “adir hona we nêşîyo”. Xo rê bonî ser o vindena”
Şuya sonî (sonde) ke kaykena yena ser de, çeneke vana “endî vera son o, hona ke lêl nêkuto (bi)şerî birawûnê xo rê werd bipojî. Sona verê lozine ke adir era ci fîyo, we (bi)kero. Sona ke çi şero!
Kerdena pisinge vînena tersena, xof gineno zere ro. Tersû ver xaxû de gonî bena juwaye! Zad û zidîye (bervayîs û jîvayîs), ax û wax kena. Vana “wiy pisinge adirê ma sayîno we, ez nika çiturî adir we bikerî, birawûnê xo rê werd bipojî? Birayê mi nika yene vêsanî yê, samîya xo de ma çi weme…”!
Ax kena, wax kena…nêzonena ke se bikero. Hêvetû ver vecîna tever, derûdorê/dorme xo de nîyadana vana “teqize ke cayê adir pêda ken”.
Ginena ro raye sona. Birr ro, geme ro, ko û gerîsû ro vêrena ra. Xeyle ke sona nîyadana ke cayê zerê geme de duyê adirî gineno we. Hetê duyî ser sona, verê bonê de vecîna. Veng dana “ma bixêr dî, kesê, kusê, wayîrê çeyî…?” De! Kes cevab nêdano. Çever tene kena qawis oncîya vana “ma bixêr dî, kesê, kusê, wayîrê çeyî…?’. Eke sarê xo îmê zerî ser kena derg nîyadana ke hot çenekî dormê ju lêye girşî de nîşte ro danîyû wene.
Çenekê çeyî ke naye vînene sas bene. Na ci rê hal û mezal qeseyî kena. Ci ra adir wazena. Çeneyî vane “qe vengê xo meke, maya ma Dêv a. Nika şîya geme de sayd der a. To ke bivîno, vengê to ke bihesno helmê de to rîna ra wena”!
Adir dane ci, tene kî danîyû dane ci vane hona ke maya ma nêama desinde biterkne so.
Vane “pêt so, hetê ra kî xo dima danîyû tek ve tek berce ve hard ke moya ma boya to ferq mekero”. Vane “moya ma boya benî Ademî/qulî desinde oncena, ti ke kata şere boye oncena to dime ra yena!”.
Vane “eke şîya resta çe, çeberê xo cade, distarî bîya peyê çeberî de rone rind qeyîm bice. Mebo ke moya ma boya to doz bikero. Eke doz bikero to dima yena verê çeberî. Vana ‘çeber ra (bi)ke’. Yamû-yamû, ra meke. A uza vindena to ra vana “kena ra, ra ke, ra nêkena kî ez verecu van hem, peyecu van gem, çeverê to siknen, bonê to riznen, to kî wen’”!
Vane “Dêve hîre reye nîya/winî vana, her raye kî vengê xo hondena kena berc ke ti biterse. Meterse, çeber ra meke. Teselîya aye ke birîye, to ra vana ‘qîlika xo bîya lona çeberî era mi misne’. Qîlîka to kena fekê xo, gonîya to lîna. Eke bîye mirde to ca verdana sona!”.
Waya hot birawû adir û danîyû cena sona.
A ke sona Dêve yena. Desinde vana “boya xame, boya bîaxkîye yena”. Tene cerena, vana “boya qulî, yê benî Ademî yena!”. Ginena ro boya çeneke dima sona. Yena verê çeverî vana “çever ra ke!”. Çeneke çever ra nêkena. Dêve tene ton dana, nîyadana ke qeyîm gureto.
Vana “çever kena ra, ra ke, ra nêkena kî ez van hem, dima kî van gem, çeverê to siknen, bonê to riznen, to kî wen!”.
Çene ke çever ra nêkena. Dêve hîre reyî nê qesû tekrar kena. Çeneke oncîya ra nêkena.
Dêve vana “hala qîlika xo bîya lona çeverî ke ez bivînî”. Çeneke qîlika xo ana kena ci. Dêve lîna, xaxûne çeneke de gonî kena juya. Eke bena mird cerena ra sona.
Son de birayî yene ke waye towa nêvirasto, sifre ro nêno. Waya xo de nîyadane ke bîya zerd û çeqere, dest û bêçikê xo bîye kirr û kewe. Xora ti vana xaxû de gonî bîya juaye, ya kî gonîya xo cemedîya endî nêrezena!
Ci ra pers kene vane “no çi hal o, ti nêwes a, derdê to çik o, çira nîya ra…”. Vengê xo nêvezena vana towayê mi çîno, tene qefelîne…”.
Roza bîne Dêve oncîya yena. Gonîya çenele lîna sona.
Son de birayî yene ke çeneke oncîya kewta! Ci ra sebeb pers kene, oncîya vana “towayê çîno…”.
Roza hîreyîne birayî sone kar. Tene ca ke sone birayê qijî ra vane “hala dizdîya so zerê çê ma de xo weda, hala nîyade, no çik o, çi hal o, na waya ma se kena ke nîya bena bêhal, zar û war, kirr û kewe?”.
Bira wo qiz cereno ra. Dizdîya yeno çe, sono dunike de binê ondolî de xo dano we.
Tene ke vindeno Dêve yena. No her çî eve çimûnê xo vîneno. Son de birawûnê xo rê hal mezal qesey keno. Roza bîne bira wo pîl simşerodê tûz û cerebîyaye ceno. Dizdîya yeno zerê çeyî de xo dano we, Dêve pîneno. Na yena zirçena, siro wo ke çeneke ra vane bêçika xo lona çeverî ke.. Bira wo pîl beno ro simşerî sarê Dêve de dano piro çel keno erceno.
Dêve vana “Haq to ra rajî bo, tarvadê bîne mi ro de xo rê rehet bimirî”. Bira wo pîl vano “însan moya xo ra ju raye beno, eke mireno kî va ju tarve de bimiro. Ju raye de ke merda merda, nêmerda kî ez endî to ro nêdan….”.
Tayê kî vane na Dêve hot sare bîya. Her sare kî teke çim bîyo, teyna ju çimê xo bîyo.
Bira ye pîlî tarva virene de ses sareyî çel kerde este. Teyna ju mendo. Dêve minete kerda, se ke kerdo bira ye pîlî tarvadê bîne sare hotîne ro nêdo nêbirno!
Bira wo pîl biaqil beno. Zoneno ke Dêvî eve tilsimî yê, gune însan înû ju tarve de bikiso. Vane “dêv ke bî dirvetin gune însan reyena piro medo. Çike oncîya ke da piro dirvetîya xo bena wes û war… Dêv însanî kiseno, rîno ra weno…
Endî seke bîyo bîyo.
Nê sarûnê Dêve ra ju girr beno sono ve çê xo. Hot birayî kî rêça gonî ramene sone resene ve çê Deve. Çenûnê Dêve ke vînene eseqîne ro ci. Her ju ju waye de zewejîno.
Tene waxt ke vêreno ra çenê Dêve xêr waya hot birawû nêkene. Vane “na bîye sebebê maya ma”. Zerîya xo ci ra manena, her ke sono ci ra bene têsan, ci rê haset kene û ci ra qarîne. Vane “gune ma hêfê maya xo bicerîme...”.
Rozê germê amnonî de naye rusnene ve hêga. Vane “so hêgayî ver de vinde va heywanî hêga mekuye….”. Waya hot birawû sona hêgayî ver. Deqe de reye ju waye zirçena vana “mal kut hêga, ga kut hêga…” ge nata (no heta) ge dota (do heta) voznene çeneke qefelnene. Binê tîjî de zof bena têsan. Çenê Dêve nîyadane ke ha wa yena ke awe bisimo. Sone çîta fekê kuzî dane we cene, ju leyîrê morî ercene ci. Çeneke kî zof têsan a pêt û çîp kuz cena kena xo serde. Awe ve leyîrê morî ra ju reye de simena!
Leyîrê morî pîzê çeneke de beno pîl. Her ke mor beno pîl vêrê çeneke kî honde beno piz, beno girs. Henî beno ke endî qe nêşîkîna ke vêrê xo wedaro.
Çenê Dêve mêrdûnê xo ra vane “waya sima ozev a, no sene vêre wo. Na diganî ya! Kamî de ercîya we, kamî ra pê menda? Na sene rîşîyayî ya! Naye bere cayê uskutîye (îsiz) de bikise!”.
Birayî qesa xo kene juye, bira ye qizî ra vane “hal û mezal nîya. Naye bere cayê uskutîye de bikise, gonî paçê ra ke bê!”.
Bira wo qiz maneye vîneno. O ve waya xo kune ra raye sone. Sone peyê hot kowû de, zerê ju geme de vindene. Waya xo ra vano “îta tene oroşîme ra, dodima kume ra raye some”. Qemîsê waya xo nêbeno, wazeno ke hewn de bikiso. Eke nîsene ro waye sarê xo nana ro qorê birayê xo ser hewna sona. No kardîya xo vezeno ama nêşîkîno ke qemîsê waya xo bo. Nêzoneno se bikero. Wurceno ra fîştanê waya xo ra tene paç birneno ci ra keno. Kardîya xo lewê de nano ro, waya xo uza ca verdano sono. Raye ra ju mîrçike kiseno. Gonîya mîrçike keno paç ra ano misneno ra birawûnê xo. Vano “mi kiste”.
Waye ke heşîna pê nîyadana ke qe kes çîno. Birayî peyê hot kowû de, yazî yaba de ca verda. Nata dota nîyadana ke tobe bo qe cayê quledê Haqî çîno.
Bervena, hêvetû ver zot dana ve birayê xo ro. Vana “sola (îsala) telîyê (bi)şero ve linga to ra, dermanê xo kî teyna destê mi ra bo”!
Bira ke yeno reseno ve çe nîyadano ke telîyê şîyo linge ra. Se keno nêkeno no telî nêvecîno. Linga xo mosena bena birvange. Cayê telî rêm ceno, ber nêbeno. Endî dezê linga xo ver kuno ra ra û welaxû dermanê derdê xo keno saye.
Waya hot birawû kuna ra raye sona. Ko û gerîsû, dere û derxûlû ra dime yena cayê de raste ju bonî bena.
No bonê ju citkarî/rençberî beno.
Neyî ke çeneke dîya desinde gureta arda çe xo. Kerda cile, uwe, werd do ci. Xanima xo ra vato “gunek a çimê to ser ro bo, hasarê ci vinde” û şîyo ke hêga de bigureyo.
Tene gureyo. Dima şîyo ke hênî de awe bisimo. Waxto ke amo nîyado ke di morî ha yê qeseyî kene. Morî nêzonene ke no citkar zonê tayr û turî, heywanî zoneno.
More ju more bînî ra vato “na çeneke diganî nêya, vêre naye de leyîrê morî esto. Tene sit ke adir ser ne, na çeneke kî sare ser sitî ser o darde bikere puxurê sitî ke vejîya mor ve xo vêrê naye ra vejîno”.
Mordemek ke vatena morû hesneno desinde vozeno ve çe. Sit keno ve tencikî, nano ro adirî ser. Çeneke ano eve rese çeran ra sare ser tencikê sitî ser o darde keno. Pûxirê sitî, boya sitî ke vejîna mor ve xo sarê xo vezeno zonê xo erceno tever, xo verdano ro gineno tencikê sitî ro tede qeremîno ra gever beno.
Çeneke ane war ke çi bîyare? Henî ke rindeke, nazike, çînebîyayîye bena ke qemîs nêbene ke tey nîyade? Lazê citkarî eseqîno ro ci. A kî eseqîna ro eyî. Nê zewejîne. Ju lazekê xo beno. Rozê lazek yeno moya xo ra vano “mordemê amo dewe de fetelîno, telî şîyo linge ra mosa bîya birvange, dermanê nê derdê xo keno saye”.
Moye sona a kardî ya ke birayî lewe de ca verda bî ana. Vana “naye bere ci de hala eve naye bicerebno beno ke bivejîyo!”.
Lazek kardî beno dano ci. Vano “hala reye kî eve na kardî bicerebne”. Mordemek ke kardî vîneno sas beno maneno. Vano “na kardî kamî dê to?”. Lazek vano “moya mi”.
Mordemek vano “na kardîya min a, moya to kî waya min a. A çiturî wes menda hata na roze ama. Hala mi bere lewê moya xo”.
Eke yeno lewê waya xo desinde jubînî nas kene. Waye telîyê linga birayî vezene. Dezê xo qedîno beno wes û war. Birayê xo rê hal û mezal, kerdena veyvûnê xo qesey kena. Virare fîne ra jubînî bervene.
Bira wo qiz û waya xo kune ra rayê sone çe birawûnê xo. Hot veyvî ke nînû vînene sas bene. Bira wo qiz hem birawû hem kî veyvûnê xo keno top ci rê hal û heketa waya xo qesey keno.
O taw de bira wo pîl kî beno axûre de sole dano ve mayînû cereno ra yeno.
Bira wo qiz her ke qesey keno honde veyvî kune talase. Deqe de reye juye çîye kena mane ke çê ra vejîyo. Juye vana “ez bîne têsan”, juye vana “ez bîne vêsan”, juye vana “ez son tever…”
Hot birayî qe nêverdana kes şero ve tever. Her kes her çî eve gosûnê xo hesneno. Kamî ke waye rê çi neheqîye, bêbextîye, zûr, hûske û îlava kerda beno eskera.
Bira wo qiz ke heketa waya xo qesey keno qedeneno, hot birayî hot veyvû bene tever. Mayînûn ê têsenû ane her saqa nînû ju mayîne ra gire dane. Ju aze ya terne cene simotnene mayînû ro. Mayînû rind kene har, ver dane ra. Her juye hete ro perena, çenûnê Dêve qîs û vîs kene kene parçe û pirtleyî.
Sanike şîye xo rê, ma mendîme jubînî rê.
Çerxê na dîna gewregê kerdene ser o no ro: meke mevîne! Kam ke keno vîneno!
Ye keşî keşî rê nêmana.
Kam ke xayîn kineno eve xo gineno piro.
Ya Hawirê sew û rojî, hard û asmenî,
Ya Xizir az û ûzê ma mesoyne gonîya mîrçika yabanî,
Ya Xizir vilê ma meke guna morê viranî
*
Na sanike domonenîya mi de zof qesey bîyene. Ju versîyonê na sanike Kitabê Erdal Gulî, Tof. Sanikûnê Kirmancîye ra, Istanbul, Nas Ajans Yayinlari, 2018, ss, 89-96 de neşr bîyo. Versîyonê Erdal Gulî û ye hetê ma hama hama aynî yo. Mi ci ra îstîfade kerd, wes û war bo.