Resul Yildirim
Wexto ke ma embazan reyde kom benê ma xo rê tereqnenê û qisey kenê, mijar ra mijar erzîyenê. Sey teyrane ma ge xo danê ser yew qîlî ge ma xo danê ser yew gilî ge zî ma xo danê serê hênîyanê awe û ma leq leq kenê. Roja ke mi xo şinasnayo ra heta eyro qiseyanê ma de eke ma bêrê serê şarê Kurdî timûtim tarîx ra yew deje, nika ra yew pênêameyîş û ameyox ra bêhêvîtî qisey bena. No bîyo sey yew efsaneyî, ziwan ra ziwan gêyreno. Sereyê ma de sey yew daxî, mêzgê ma de sey yew deqî yo. Çi wextî şarê ma ra yew cemat kom bibo û qisey bikero îlla ziwanê xo erzeno yew dejê şarê ma û peynî de zî yew xayîntiya reşe vejeno teber. Ma ge ge bi nê xayîntîyan şermezar zî benê feqet herkes zî na xayîntîye xo ra dur dano. Mîyanê çareyê ma de sey morê şermezarîye na vateya xirabi hertim est a. Kurdê Sunnî sucdarîye erzenê Elewîyan, Elewî erzenê komînîstan, komînîstî erzenê tarîqatan, tarîqatî erzenê cematan, cematî erzenê bêcematan, bêcemaatî erzenê pîlan, pîlî suc erzenê qijan welhasilî ne yew sucdarîye qebul keno ne zî sucdar vejîyeno meydan. Herkes bi nê qisêyan beno xayîn çunke çerxe tadîyena. Ecêba ma kurdî raşta ra xayîn ê?
Ez serê na mesela de fikirîyaya ecêba kurdî xaînî yan tayê kesî yan zî tayê qisimê însananê ke wazenê ma wina bifikir no fikir dekenê mîyanê ma. Hîşê ma dekerê têmîyan û ma peynîheval verdê. Hende bîyo ke neyarê ma hiş bîyê ma xo bi xo xaîntîya xo qisey kenê. Badê mi xo ra va ke "ecêba ma raşta ra xaînî yan zî na ma mîyan de yew zûra çarçetal a ha gêyrena." Ma sênî fehm kenê ma çi yê? Ez xo rê ewnîyaya cuya ma ya sosyale ra, ewnîyaya dîrokê ma ra, ewnîyaya rewşê ma yê pêameyîşî ra. Raşta ra zî ma pêameyîşî ra gelek dûrî feqet no zî seba xayîntiyê yew şarî bes nîyo. Yewna şare sey ma ez vana qey çin yo û çîyê ke şarê ma dîyo yewna şarî bidîyêne belkî nika dîrok zî ey xo vîrra kerdbi. Ver bi herban, qirkerdişan, talanan, surgunan, asîmîlasyonan de reyna zî bi giloverkî nizdîyê 50 milyon kurd est ê. No zî goreyê her milet nîyo. Wa zafîyê ma yew kîşt de bo ma reyna bêrê serê meselayê xo yê "Kurdî xayînê yan ney?"
Xayîn goreyê kamî ra xayîn goreyê çi ra xayîn. Xayîn goreyê ferhengê TDK ra manaya, o ke xiyanet keno, o ke nîyetê ci xirabo, o ke zirardayîşî, xemgînkerdişî û xirabîkerdişî ra keyf gêno yo. Xiyanet zî manaya, dest eştişê miqedesî, xirabî kerdiş de ya. Êyê ke nê her di çekuyan dekenê vîyeyê ma, ma sucdar vînenê û ma ra vanê şima xayînê û na xayîntîye kenê binê hîşê ma Tirk ê, Îranij û Ereb ê. Tewr zaf zî Tirkî wina vanê û wina vînenê. Eslê xo de serê na manaya xayîntî ra ma biewnî ma vînenê ke nê hîrî heme milet zî xayîntîya xasi kenê bima. Labelê ma eyro serê Tirkan de vindere.
Hema sereyê awanbîyayîşê Tirkîya ra ma biger û ma tek bi tek bimarne hela kam xayîn o.
1)Wextê herbê ûmumîyê yewin ra heta pêynîyê awankerdişê Tirkîya ra Kurdan paşt da Dewletê Osmanîyan û dewleta newe ya Tirkîya. Badê ziwanê Kurdan bi qedexe, şaristanê înan vêyşayê, mal û milkê înan talan bi, kurdî surgun bîyê. Qey yewî nêva tirkan wina kerdo û tirkî xayîn ê?
2) Tirkan dewletê Osmanîyan rijna Xelîfe û şêxulîslam surgun kerdê. Xelîfe û Şêxulîslam kuçanê şarî de yew halo pêrîşan de ganê xo da. Qey yewî nêva tirkan dest eşt miqedesî, îslam hewana ê dîn ra vêjîyayê, ê xayîn ê?
3) Tirkan kultur û tarîxê dewlete û xisûsî zî yê Kurdan heme bedilna. Heme miletê ke Tirkîya de bî bîyê nezan û cahîl. Qey yewî nêva tirkan ver bi Kurdan û miletanê bînan de hedê xo vîyarna, tirkî xayîn ê?
4) Tirkan nasnameyê xo ra û yê însanan ra zî çekuya îslamî hewana(qestê mi muslumanî ney ney îcab nêkeno nasnameyê însano nemusluman de îslam binuso) herunda îslamî de demokrasî û laîklîk ard. Qey yewî nêva tirkan Homayî ra rîyê xo tada, tirkî xayîn ê?
5) Tirkan va ma herunda camêrdanê xo ma camêrdanê bezreyî/toximî teber ra bîyarê. Yanî cinî û keynêyê xo milatanê bînan rê pêşkêş kerdê. Qey yewî nêva tirkan namus û heyayê xo roto, tirkî bîyê deyus û xayîn ê?
6) înan melayî û şêxî darde kerdê, ûmumxaneyî akerdê, Quranê pîrozî qedexe kerd. Qey yewî nêva tirkî xayîn ê?
7) Înan Ezan rê tehemul nêkerd ezan kerd tirkî. Kurdî rê tehemul nêkerd va: "tirkî qisey bike zaf qisey bike." Qîmê înan nêbi koyan ra zî nuşt "çi weş êyê rê ke vano ez tirk a." Qey yewî nêva heme ziwanî ayetê Homayî yê tirkî ayetê Homayî înkar kenê, xayînetê Homayî kenê?
8) Tirkan sade Kurdî ne Lazî, Çerkezî, Tatarî, Ermenîyî heme xo mîyan de xemênayê, ziwanê înan qedêna. Qey yewî nêva tirkan heme miletî asîmîle kerdê, ê xayîn ê?
9) Îslam hewana bes nêbi neyartîya xidare kerd bi muslumanan. Heta înan demokrasî zî girewt ey zî qetil kerd. Qey yewî nêva tirkî ne Homayî rê benê ne zî milet rê?
10) 1960î de derbeyo tewr verênî reyna tirkan kerd bi Ednan Menderesî û tayê însanî îdam kerdê. Qey yewî nêva tirkî xayîn ê?
11) 1971î de hukumat da îstîfakerdiş û îradeyê milete nêdî. Qey yewî nêva tirkî zorbe yê?
12) Êyê ke 1980î de reyna yew derbeyêko hema zî têsîrê ey est ê û însanî sey mêşinan kerdê hepsan biîşkenceyan dayê kiştişî Tirk ê. Reyna yewî nêva Tirkî xayîn ê.
13) 1997 de reyna hukumet bizorî ameyî îstîfakerdiş seba ke nêzana ekonomî îdare bikerê enflasyon pêl eştêne serê yewbînan reyna zî yewî nêva Tirkî xayîn ê.
14) Serranê 1900 ra heta eyro faîlî mechulî bi destê Dewleta Xorîne yê Tirkiya yenê kerdiş. Qey yewî nêva tirkî qetilkerdox ê?
15) Feto Tirk bi û derbeyê xo de însanê ke kiştê tirk, o ya ke Fetoyî kerd mîyanê dewlete Tirk bi. Qey yewî nêva nê tirkan keyeyê ma paymal kerdo?
Ma eşkenê bi seyan çî bimarne ke Tirkan xayîntî kerda bi dewlete, bi milete û bi neteweyanê bînan labelê kes nêvêjîyayo nêvato Tirkî xayîn ê. Qey ma xo sey yew mileta xayîne bivîne. Nê fikrî heme binhîşê ma de sey qodî qeyd kerdê nê dagirkerdoxan. Ma goreyê biratî ra biewnî înan îxanet kerdo bima. Ziwanê ma qedexe kerdo. Kulturê ma vînd kerdo. Bi hezaran însanê ma bixayîntî kiştê. Ma goreyê dewlete ra biewnî heme derbeyî, dexfikê Ergenekonî, Planê derbeyî yê Balyozî, faîlî mechulî înan mîyanê îxanet de kerdê bi nê însanan. Ma goreyê Îslame ra biewnî înan Xîlafet hewana, xelîfe û şêxulîslam surgun kerd, Qur'an û ezan qedexe kerd, camî û mendereseyî padayê, alfabeyê verînî hewana milete yew şewe de kerd zir cahîl û herunda înan de Demokrasî ard. Ûmumxaneyî, fabrîqayê reqîyî, qumarxaneyî, zulumxaneyî û xayînxaneyî înan akerdê. O ke ma ra vano şima xayîn ê wa bi zano ke xayîn zî ê yê, zalim zî ê yê.
Bi kilmî mîyanê her milet de xayînî est ê û mîyanê her milet de ehlê wijdanî zî est ê. Sênî ke yew milet bi çend heb xayînan nêbena xayîn yew milet bi yew di rindîyê xo zî nêbena hewl. Êyê ke wazenê ma dekê neyarê ma nê fikran dekenê aqilê miletê ma. No fikir plan û pirojeyê dewlete û yê însananê kîndaran o. Ma kurdî zî ganî bidîqet û biaqil hereket biker seba ameyoxê xo. Hêvî hertim wa dermanê ma yê xoverdayîşî bo.
21.02.2024