Enwer Yılmaz
Zelzeleyê 6ê Sibate ra ma çiqas hadre yê
6ê Sibata 2023î de wîlayetê Mereşî yê Vakurê Kurdistanî de di zelzeleyê girdî ameyî meydan. No felaketo tarîxî de hêzê zelzeleyê verêne 7,7 û ya diyine 7,6 pîle bî. Zelzele ke merkezê ci qezaya Pazarcixî û Elbîstanî bi, 11 şaristanan de xisarêko giran da.
Zelzeleyan netîceyêko zaf giran ard meydan. Goreyê reqaman, Tirkîya, Sûrîye, Vakur û Rojavayê Kurdistanî de 62 hezar kesî merdî. Tenya Tirkîya û Vakurê Kurdistanî de 53 hezar û 537 kesî şîy rehmet û 107 hezar û 213 kesî birîndar bîyî.
93 welatan ra tîmê cêrayîş û xelaskerdiş, pêro pîya 650 hezar personelî beşdarê xebatan bîyî. Mintiqa de 350 bajarê çadiran û 428 bajarê konteyneran ameyî viraştiş. Bi nê hawayî 2,5 mîlyon mexdûrî neçar mendî ke çadiran û konteyneran de biciwîyê.
Zelzeleyî yew cayê 120 hezar kîlometreyê çargoşeyî de tesîr kerd û rasterast 14 mîlyon merdimî xisarê ci dî. Goreyê Wezaretê Şaristanîye yê Tirkîya, zelzele de 2 mîlyon û 381 hezar û 888 apartmanî zerar dîyo.
Di serrî vîyartî zî, bi sehezaran merdimî hema konteyneran de ciwîyênê. Goreyê serekê Şaredarîya Semsurî, tenya Semsur de 56 hezar kesî konteyneran de ciwîyênê. Na rewşe nîşan dana ke tesîrê nê felaketî do hema zaf serrî şarî ser o bimano.
Zelzele Amed de zî bi sebebe xisarêko pîl. Bajar de goreyê amaran 409 kesî merdî, 912 kesî birîndar bîyî.
Zelzele ra dima Amed de bi seyan bînayî xisarê giran dî. Qezayanê Baxlar, Yenîşehir û Qayapinarî de apartmanê zafqatinî rijîyayî, mintiqaya tarîxî ya Surî de zî xisarê girdî ameyî meydan. Bajar de pêro pîya 7 hezar û 665 keyeyî û 255 keyeyî rijîyayî yan zî nika nêeşkîyenoke tede bêro roniştiş.
Gelo, Amed seba zelzeleyî amade yo? Tedbîrê ke semedê Amedî heta girîyayê bes ê? Bînayê ke tehluke tede esto qewetin bîyê, kontrolê awankerdişî zêde bîyê, şar ameyo hîşyarkerdiş? Yan zî ma do zelzeleyo pîlo ke yeno rê hazir ê?
Amed de xebatê vurîyayîşê bajarî bes nîyê. Zafê bînayan rêziknameyê zelzele yê 1999î ra dûrî yê. Problemanê tewr girdan yê bajarî bînayê kaçaxî û bînayê ke nênê kontrolkerdene yê. Bitaybetî cayê sey Baxlarî ke bînayê verênî estê de, bi hezaran kesî ê bînayanê tehlukeyinan de ciwîyenê.
Seba ke şar nê felaketî ra ders bigîro û Amed seba zelzeleyêko muhtemelî amade bibo, ganî nê tedbîrî bêrê girewtiş.
