Resul Yıldırım
Wefatê Lajê Meryeme Îsayî ra nizdîyê 4 seserrî dima beyntarê Dêre/Kilîse û îdarekaran de yew peymane virazîyaye. Goreyê na peymane ra dewlete bi qanunanê Xirîstîyanan ney do bi qanunanê Qiralan îdare biba. No zî eştişê hîmê Laîktî yo. Rewşa ke verdewam bî de Dêre/Kilîse serê Qiralan de otorîte viraşt.
Bi seserrane rîyê Dêre/Kilîse û Qiralan ra rewşêka vinderta ciwîyayî. Her xebata îlmî ya ke eşkena otorîteyê Dêre/Kilîse bileqna yew tewirê bideje qedîyayî û wayîrê xebata îlmî zî bişeklêko dehşete kişîyayê.
Badê ci de no sîstem bi reform, ronesans û bi vilabîyayîşê sanayî terk/şeq dayê û no sîstem dest bi lerzîyayîşî/paymalbîyayîşî kerd. Êdî otorîteyê Dêre/Kilîse leqîyaya û dewrê vindertişî (yê cehalete) rîyê qedîyayîşî tepiştbi.
A hele de Darwînî yew teorî eşt meydan. Teorîyî qebakî vatêne însan heywanî ra yeno. Nê teorîyî cadî peynîyê ci de tayê kesan şeklêko do nêro aqilê Darwînî zî şixulna.
Sîstemê Feodalî de Cihudê ke bi destê Xiristiyanan bi seserran binîn vînîyayê ro, xor vînîyayê ro, yew firsetê heyf girewtişî zêyabi. Goreyê Cihudan ra xora teberê înan de herkes Heywanbi û biraştî no teorî do karê înan rê zaf biameyne, hem zî no wexto ke Dêre/Kilîse otorîteyê xo leqyaya de û na gama ke fehmê aqilcitîye vejîyayo plano vernîye de.
Şarê Awropayo ke bi seserran cahîl mendo rê nika zaf heb çîyan de, binê nameyê îlmîtîye de bi cumleyanê tîtîknayan xapênayîşî mimkun bi.
Hîmê xo de hîrê qamê/hetê însanî est ê. Alemê zereyî, kedê xo peydakerdiş û muameleyê sosyalî. Yanî îzahê înan o îlmî; Psîkolojî, Îktîsad û Sosyolojî. Cihudan hîrê nameyî ramitê vernîye.
Beşê Psîkolojî de Freud, beşê Îktîsadî de Karl Max, beşê Sosyolojî de zî Durkheim. Texrîbato ke nê hîrê nameyan Awropa de kerd vêşî pîl bi.
Nê hîrê nameyan zî bi şixulnayîşê teorîyê Darwînî tewirî fikrî remitê aver. Hetê her hîrêyana ortaxe; erjanê Dînî, Exlaqî û keyeyî hîç hesabnayîş, nê çîyan fitrî qebulnêkerdiş û rexnekerdişo. Yanî bi cumleyanê bitîtîk û qaşo bi cumleyanê îlmî, waştê ke verê taybetîyê ke însanî dekenê însan de bibê bend û peymêko/oranêko pîle de zî bîyê serkewte.
#tesdîktv
Tirkî ra açarnayox: Resul Yildirim
22.09.2024