1. Destpêk:
Folklor, ziwanê fekkî û kulturî, komelî de unsurê bingeyin ê. Nê çekuyî, tarîx û nasnameyê komelî de rolêko gird gênê xo ser. William R. Bascom, nê babetan ser o xebatê muhîmî kerdî û perspektîfêko newe ardo meydan. Na makale de, ma perspektîfê Bascomî ra nê babetan ser o vindenê û ehemîyetê xebatanê folklorî ser o munaqeşe kenê.
2. Tarîfê Folklorî, Ziwanê Fekkî û Kulturî:
2.1. Tarîfê Folklorî:
Goreyê Bascomî folklor kulturî ra yew parçe yo labelê temamê kulturî nîyo. Folklor, bi taybetî nê unsuran ra yeno pê:
- Hîkaye û efsaneyî
- Vateyê verênan û çibenokî
- Deyîre û lawikî
- Bawerî û adetî ke bi fekkî vîyarenê neslanê bînan
2.2. Tarîfê Ziwanê Fekkî:
Bascom, termê "ziwanê fekkî" (oral art) pêşnîyaz keno. O vano ke no term, folklorî ra tengêr o labelê hîkayeyî, efsaneyî û vateyê verênan rê hîna munasib o. Ziwanê fekkî, nê unsuran ra pê yeno:
- Hîkayeyî û efsaneyî
- Vateyê verênan û çibenokî
- Şîîrê fekkî
2.3. Tarîfê Kulturî:
Goreyê Bascomî pêro çîyê ke merdim museno û pê ciwîyeno, kultur o. Kultur, nê unsuran ra pê yeno:
- Ziwan
- Bawerî û dînî
- Huner û edebîyat
- Edet û toreyî
- Zanayîş û teknolojî
3. Ehemîyetê Vîyarnayena Fekkî:
Bascom vano ke folklorî de vîyarnayena fekkî zaf muhîm o. O, nê xususîyetan ser o vindeno:
- Çîyê ke bi nuştekî nêyenê vîyarnayene, folklor o.
- Vîyarnayena fekkî, folklorî kulturî ra cîya keno.
- Her çîyo ke bi fekkî vîyareno, folklor nîyo
- Vîyarnayena fekkî, nasname û tarîxê komelî de rolêko muhîm gêno xo ser.
4. Termê "Ziwanê Fekkî" (Oral Art):
Bascom, termê "ziwanê fekkî" ser o zaf vindeno. O vano ke:
- No term, folklorî ra tengêr o
- Hîkayeyî, efsaneyî û vateyê verênan rê hîna munasib o
- No term, ziwanê fekkî û edebîyatê nuştekî mîyan de sinorêk ronano
- No term, xebatanê folklorî de hîna spesîfîk o
5. Ferqê Folklor û Kulturî:
Bascom, ferqê folklor û kulturî ser o zaf vindeno. O vano ke:
- Folklor û kultur termê cîya-cîya yê
- Her di termî xususîyetanê cîya-cîyayan îfade kenê
- Folklor; çîyo ke bi hawayêko kolektîf yeno zanayene û vîyarnayene.
- Kultur; heme çîyê ke merdim museno.
- Folklor kulturî ra yew parçe yo, labelê temamê kulturî nîyo
6. Ehemîyetê Xebatanê Folklorî:
Bascom, xebatanê folklorî ser o zaf vindeno û vano ke nê xebatî zaf muhîm ê. Çunke:
- Ma bi nê xebatan kulturê merdimanê verênan fam kenê.
- Nê xebatî, ma rê tarîxê komelî nîşan danê
- Nê xebatî, nasnameyê kulturî pawenê
- Nê xebatî, ma rê ceribnayîşê merdimanê verênan nîşan danê
- Nê xebatî, ziwan û kulturî pawenê
7. Dinyaya Ewroyêne De Aktîfîya Folklorî:
Bascom, halê folklorî dinyaya ewroyêne de zî munaqeşe keno:
- Modernîzm û globalîzm tesîrê xo folklorî ser o kerdo
- Teknolojî û medyaya sosyale, şeklê vîyarnayena folklorî vurnayo
- Tayê cayan de folklor vîndî beno, tayê cayan de newe ra şekil gêno
- Xebatê akademîkî folklorî ser o zêdîyayê
8. Metodê Arêkerdişê Folklorî:
Bascom, metodanê arêkerdişê folklorî ser o zî vindeno:
- Her kesî reyde qiseykerdene û qeydkerdene
- Muşahede kerdene
- Beşdarîya çalakîyanê kulturîyan
- Arşîvanê nuştekîyan ra çime vetene
- Teknolojîyê neweyî ra feyde girewtene (mîsal: qeydkerdişê vîdeoyan)
9. Netîce:
Folklor, ziwanê fekkî û kulturî ser o fikrê William R. Bascomî, nê babetan ser o perspektîfêko newe ano meydan. Bascom, nê term û konseptî yewbînan ra cîya keno û ehemîyetê her yewî ser o vindeno. Xebatê ey, ma rê nîşan danê ke folklor û ziwanê fekkî senî nasname û tarîxê komelî de rolêko muhîm gêno xo ser.
Seba ke ma tarîx û kulturê xo hîna baş fam bikerê, ganî ma nê babetan ser o xebatanê xo dewam bikerê. Folklor, ziwanê fekkî û kulturî, mîrasê ma yê manewî yê. Nê mîrasî pawitene û nesilê neweyî rê vîyarnayene, wezîfeyêko muhîm o. Xebatê akademîkî û projeyê arêkerdişî, wayîrvejîyayîşênê mîrasî de rolêko gird gênê xo ser.
10. Çime
- Bascom, William R. (1955). "Verbal Art". The Journal of American Folklore, 68(269), 245-252.