Tarîxê edebîyatê Dimilkî (Zazakî) de berhemo diyin mewlûda Usman Esad Efendî yo. Nameyê mewlûdê ey Bîyîşê Pêxemberî (Bîyayîşê Pêxemberî) yo.
Usman Efendîyo Babij
Usman Esad Efendî (1852-1928) zî wextê Mela Ehmedê Xasî de ameyo dinya. Nameyê Usman Esad Efendîyo Babij a yeno şinasnayîş. Resmîyet de sey Osman Esad Efendî yeno namekerdiş. Pîyê ey Hecî Eyub Efendî muftîyê Sêwregi bîyo. Nameyê maya ey Emîna Xanim a. Dewa Babî ra yo. Nameyê Usman Esad Efendî dewa ey Babî ra yena. Bab, dewa Zazayan (dimîlîyan) a. Bab, Sêwregi ser o ya û tirkan nameyê dewe kerdo Kapikaya. Bab, tena nameyê yew dewe nîyo, nameyê eşîret û mintiqayêk o.
Usman Efendî 1882 de wendekarîya xo temam kerda û 1884 de dest bi memûrîyetî kerdo. Bîyo azayê Mehkemeya Bîdayetî ya Sêwregi. Ey 1905 de Sêwregi de dest bi muftîtîyî kerdo. Usman Esad Efendî vîst û çar serrî muftîtîya Sêwregi kerda.
Verê muftîyê Sêwregi Zulfîqar Zuhdî Efendî de perwerde dîyo. Serra 1882 de îcazetê xo girewto. Usman Esad Efendî kirmanckî (zazakî), kurmanckî, erebkî, fariskî û usmankî zanayêne. Teberê mewlûdê bi ziraveyê dimilkî (zazakî), bi kurmanckî zaf şîîrê klasîkî zî nuştê. Labelê, nê şîîrî nêkewte destê ma.
Usman Esad Efendî 23ê adara 1929 de wefat kerdo. Mezelê ey goristanê Sêwregi de yo. Mîyanê şarî de bi şaşika xo ya keske gêrayêne. Coka mîyanê şarî de sey "Yeşîlbaş Usman Efendî" zî amêne şinasnayîş.
Usman Esad Efendî Bîyîşê Pêxemberî (Mewlûdê Nebî) destpêkê 1900î de nuşto. Tarîxê edebîyatê Zazakî de mewlûd û berhemê diyin yê nuştekî û çapbîyaye yo. Usman Efendîyo Babij û Bîyîşê Pêxemberî -sey Ehmedê Xasî û Mewlidê Nebî- hem destpêk hem zî bingeyê edebîyatê zazakî yeno qebulkerdiş.
Bîyîşê Pêxemberî (Mewlûdê Nebî) tewr verî hetê Celadet Alî Bedirxanî ra 1933 de bi alfabeya erebkî Şam de ameyo çapkerdiş. Qapaxê nê eserî ser o wina nuşîyayo:
Kitêbxanê Hawarê
Hûmare 4
Mewlûdê Nebî
Bîyîşê Pêxemberî
Bi Kurdîya Dimilî, zaraweyê Sêwregi
Metbaet ul-Tereqî bî Dimeşq
1933 (Hîcrî 1353)
Celadet Alî Bedirxanî, seba nê eserî vervatişêko derg û dila (Ziraweyê Dimilî û Mewlûda Usman Efendî) nuşto. Nê vervatişî de behs keno ke ey no mewlûd senî peyda kerdo û senî ser o xebitîyayo. Dima zî no vervatiş kovara Hawarî de hûmara 23. de çap kerdo.
Bîyîşê Pêxemberî 8 beşan û 204 şeş beytan ra yeno meydan. Bi weznê erûzî ("Fâîlâtun, Fâîlatun, Fâilun" û "Mefaîlun, Mefaîlun, Feûlun" û bi weznê heceyî (11 heceyan ser o) ameyo nuştiş. Erûzî de hem behra "remel" hem zî behra "hezec" xebitnayo. Mewlûdê Usman Efendî bi fekê dimilîya Sêwregi ameyo nuştiş.
Qismê verên yê Bîyîşê Pêxemberî:
BÎYÎŞA PÊXEMBERÎ
Bismîllahîrrehmanîrrehîm
Bi namê wahîrê no erd û azmîn,
Ke ma dest kerd bi no girwedo rengîn.
Şima hemdê xwe Ellay rê biyarin,
Şew û roj qapîdê ey di biqarin.
Pêxemberî r’ selewatî biwanin,
Tim û tim derdê cê ver di binalin.
Mîsalê na dinê zanî ti merdim,
Ti citêrên î, girwey to jî toxim.
Ke to zanan kî no dinya senîn o,
Bizanê a dinê cayê ciwen yo.
Wedaro ey çi kî citêr bikaro,
Kî citêrî çî karit ey wedaro.
Bes o tewbe biyarîn hey xedarin,
Dinyay di toximê hewlî bikarin.
Gunahdê xo rê arê bin binalin,
Birejnîn hersê çiman ra bikalin.
Bibo efiw gunahê mayê vêrdo,
Gunehkarî kî ûmrê xo di kerdo.
Selewatî biwanîn rind û bolî,
Biresnin pê dima gandê resûlî.
Kam ki adirî ra xelas xo rê waşt,
Wa biwanîn Ehmedî rê es-selat.
Qismekî din ji Bîyîşê Pêxemberî
Ya îlahî hurmetê pêxemberî
Ey cenabê Mustefa tacê serî
Hurmetê hersandê çimê sadiqan
Adirê kilandê pîzey ‘aşiqan
Hurmetê Tewrat û Încîl û Zebûr
Nurê Furqan, cinnet û xilman û hûr
Hurmetê ey yar, xarê Ehmedî
Hem Umer Farûq û şahê sermedî
Qadrê ‘Usman ey xelîlê Muhemmedî
Hem ‘Elîyyu’l-Murteza lajê dedî
Padîşê dînê Îslamî bi ma
Verdê ya rebbî bi ma û laj ya
Ey di textê Ehmedî di ya Xuda!
Ti bi se serî kerî ya rebbena!
Roj bi roj tûj kerî şimşîrê cey
Kor kerî ti dişmenandê dîndê ey
Ey dima ti ummetê pêxemberî
Şa kerî ya reb ti roja mehşerî
Pêr û pîrbanê peyanê haziran
Ti bi enbazê Resulî kî înan
Hem peyanê haziran ya rebbena
Ti bi cennet şa kî înan ya Xuda!
Wahirê nê zadî Rebbu’l-’alemîn
‘Ef kî şemr û maldê ey berket defîn
Hem viraştoxê kitabê xasekî
Lajê muftîdê keyandê Sêwrekî
Yanî ‘Usman Es’ed û ti ey qijî
Lajê Hac Eyûb Efendî Babijî
Ey û lajî pêr û pîrbanê verî
Ef kerî ti merdimanê ey berî
O ki nuşte kerdo no Mewlûdê ma
Cenneto ‘Edn û miyandê ci dî ca
A dinê û na dinê di dî necat
Kam ki wend pêxemberî rê es-selat
