Mihemed Kurdî
Gama ke babet beno pawitişê ziwanê Kurdkî bêguman nêbeno ke ma behsa polîtîkayên dewletê yê înkar û asîmîlasyonî bikerê. Seke ma pêro zî zanenê seserre ra veşêr o ke ziwanê ma (Kurdkî ) hetê dewlete ra înkar beno û qedexekerdişê labelê ez wazena naye nuşteyê xwu de behsa otoasîmlasyonê bikerî.
Gelo Otoasîmlasyon çî yo ?
Otoasîmlasyon yeno manaya xwu asîmîlekerdiş, yanê otoasîmlasyon bi xwu asîmîle bîyayîş o. Çi heyfo ke ena nêweşî bakurê Kurdîstanî de reseya daraxêko zaf xetere. Êdî zafanayê şarê ma yo Kurd ke xwu rê vanê ma welatpawîtox ê, keye de, teber de, karî ser o de, mîyanê cematî de, dewe de, şaristanî de, deşt de, war de bi kilmekî heme cayanê ciwîyayişî de bê ke hetê înan de yew tirk bibo yewbînan reyde bi tirkî qal kenê. Ena zî yena a mana ke êdî dewlete tena nê ma zî duşmenatîya xwu û ziwanê xwu kenê, yanê seba asîmîlkerdişê Kurdan hewcehî bi polîtîkayên dewlete nêmendo, xwu ra ma dewlete ra başêr yewbînan asîmîle kenê.
Yew nêweşêya mi est a, gama ke ez vînena Kurdê ma yewbînan reyde bi tirkî qisey kenê, ez nêeşkena xwu û ez ca de înan îqaz kena. Gama ke ez înan ra vana, şima Kurd ê, çirê şima bi ziwanê xwu qise nêkenê? Înan zî destpêk de bertek nîşanî mi danê û dima zî vanê : Ti çirê sey trikan nijadperestiyê kenî, tirkî û Kurdkî wirdî zî ziwanê ma yê, ma rê ferqê înan çin o û ma vera ziwanan de nîyê, helbet ma zî Kurd ê û Kurdkî zî zanenê la seba ke heme kes ma ra fam bikero ma bi tirkî qisey kenê, çimkî tirkî ziwanê ma yo hempar o. Rasta ci heta nika seba ena nêweşîya ziwanî ez rastî/leqayî zaf bertekan ameya la mi heta nika kuwayîş nêwerdo, eke nika ra dima mi werd zî çîyêk nêbeno wa Kurd û Kurdistan weş bo. Eka/nika ma nê babetî îta de varedê û ma otoasîmlasyonî ser o bineyke nimûneyanê binan zî bidê. Bakûrê Kurdistanî de yew edêto newe vejîyayo, êdî Kurdê ma yê welatpawîtox enê serranê peynîyan de nameyê Kurdkî panenê tûtanê xwu. Êdî nameyê zafanayê tûtanê kûçe û taxên ma de bi Kurdkî yê. Raşta ci gama ke merdim enê nameyanê Kurdkî eşneweno merdim zaf zerrîweş beno û wazeno ke înan reyde qise bikero. La çi heyfo ke zerrîweşîya merdimî heta aye gama ke merdim Înan reyde qise keno dewam keno, çimkî ê tûtî ke nameyê înan bi Kirdkî yê bi ziwanê tirkî vanê:" Keko/xalo/dato ez Kurdkî fam kena la ez nêeşkena qise bikera." Yan zî vanê, hema ez bin ra fam nêkena û nêzana. Merdim ecêb maneno û tira van; nameyê to Kirdkî yo, ti senî Kurdkî nêzanî/a ? Ena ray tûtî xwu rê şermîyenê û vanê, ma û pîyê ma, ma bander nêkerdê û ma reyde bi tirkî qise kenê.
Belê helbet çîyêko baş o ke merdim nameyanê Kurdkî bidê tûtanê xwu, la bi panayîşa nameyan tena her çî nêqedîyeno ganî merdim tûtanê xwu bi ziwan û kulturê xwu yê Kurdkî pîl biko. Reyna eke merdimî nameyanê namdaranê Kurdî pana tûtanê xwu û ganî merdim mana û ercê ê nameyan zî bi înan bido mûsnayîş. Çimkî şar yarîyê xwu bi ê tûtî ke nameyê înan Kurdkî yê la ziwanê xwu nêzanê kenê û înan rê vanê; Heyfo eno/a nameyê nîyo ke dayê to, madem ti Kurdkî bander nêkerdê/nêmûsnayî çirê nameyê Kurdkî dayê to ? Tûtê feqîr zî seba ke nêeşkenê ciwabê înan bidê xwu rê şermîyenê û seba ke eno/a nameyê Kurdkî pana ci zî keyeyê xwu ra cigirîyayenê.
Verê nameyê tûtanê ma, Ehmed bi, Aynur bî...bi Kurdkî zanayêne, nika nameyê tûtanê ma Vîldane û Xoser o la Kurdkî nêzanenê, yanê name Kurdkî yê la ziwan tirkî yo, nafa se manaya ê nameyan mend ê?
Mi gore eke şima do tûtanê xwu banderê Kirdkî nêkerê hewce nêkeno ke şima nameyê Kurdkî bidê înan.
Raşta ci tena şar nê zafanayê endamên partiyên ke xwu rê vanê ma Kurd ê zî ziwanî xwu rê nêkenê derd. Ti ewnîyenî gama ke yew serek yan zî endamên înan xîtabê şarî keno/a destêk de bi Kurdkî çend qiseyên kilm yên sey:" Şarê ma yê erjaye şima bi xêyr ameyê, silam û hurmet şima rê" û badê bi seatan tirkî qise kenê û peynî de zî reyna bi Kurdkî vano/a:"Xatir bi şima, bimanê weşîyê de " û şino. Helbet heme wina nêkenê la serre ra neway wina kenê.
Reyna zaf deyîrbazê ma est ê ke deyîranê xwu bi Kurdkî vanê la çi heyfo ke ciwîyayişê înan bi tirkî yo. Zafanay ê hunermendên ma yê ke bi xeyrî deyîranê Kurdkî namdar bîyê nezanê di risteyan bi ziwanê (Kurdkî ) xwu yê ke pê namdar bîyê binusê la tirk sey bilbilan qise kenê û nusenê.
Seke ma pêro zî zanenê tesîrê sîyaset û hunermendan şarê ma ser zaf est ê, gama ke sîyasetmedar û hunermendên ma bi tirkî qise kenê û nusenê û wanenê şar înan vînenê. Ena ray seba ke şarê ma înan xwu rê sey nimûne vînenê û coka wina vanê; Ziwan zaf muhîm nîyo, xwu rê eke muhîm bibîyêne hunermend û sîyasetmedarên ma hertim û her ca de bi tirkî qisenêkerdêne û bi tirkî nênûştêne û nêwendêne, coka ma do se bibo ke ma zî bi tirkî qise bikerê. Yanê ma şar û partî û deyîrbaz pêro pîya xizmeta polîtîkayên asîmîlekerdişê yên ser xwu kenê, êdî semedê werte de wedartişê (asîmîlekerdişê) şar û ziwanê ma duşmen lazim nîyo çimkî ma bi xwu, xwu kişenê(asîmîle kenê)
Helbet zaf hetê binê yê otoasîmlasyonê zî est ê la seba ke hişmendîya Kurdkî encax bi qiseykerdişê ziwanê Kurdkî mimkin o, coka ma eno nuşteyê xwu de zafanayê qisekerkerdişî ser o vindertê. Nafa ganî şarê Kurd baş bizano roca ma yê ewroyîne de xeterîya tewr pîl ya vernîya ma de otoasîmlasyon o. Ena ray kesê ke xwu rê vanê ma welatpawîtox ê, eke bi rastî zî xema şima welat o, ganî şima bi lez fek ziwanê tirkî ra veradê û agêrê ziwanê xwu ser o, çimkî ziwan welatan awan keno û welat zî ziwan paweno.
E-maîl: mihemedkurd47@gmail.com
07.10.2024 / Mêrdîn