Meqaleyî

Şêr, Luye û mezgê Herî*

Ozcan Yılmaz

Rozê Şer gerr vezeno. Gerr ke vezeno beno pêrîsan, game ra, teqete ra kûno. Ne şîkîno şero sayd, ne kî çîye bikero. 

Veng dano, Luye ra vano “mi xevere dê ve/bi şix û dewresû, tabîb û hekîmû. Pêro vane « dermanê nêweşîya Şerî, îlam-îlam mezgê Herî ». 

Vano “de wurze, mi rê Herê bîya ez mezg biwerî, na bela ra kî bixeleşî”. 

Luye terknena sona. Xo-xo de kî vana “mezg weno, çi weno va şero biwero, lewe de tîkeyê gost kî ez wen, mi rê malê dîna wo”. 

Xeyle ca ke sona raste Herî bena.
Vana « Her o, Her o, çim gilor o, mirod kor o,
hûske soyna ci vato famkor o, 
hala bê wak Luye xeveradê xêre to rê bîaro ».

Vana “çimê to everoştî be, bira Şêr to weşeneno. Vano ‘mevindo bêro cemalê bira Herî bivînî, sedaya bira Herî bihesnî’”!

Vana “de hayde, (bi)şîme lewê bira Şêrî. Ûza xo rê je mi pîzê xo mird ke, weşîya xo birame vinde. Na yazî û yaban de, tek û teyna se kena?”. 

Her ke nê qesû hesneno, gosû keno vît kûno ra Luye dime. 

Eke yene lewê Şêrî, Şêr galmê serê Herî keno ke vile ro bin fîyo bikiso. Her tene lavetîno, sarê xo pençeyê Şêrî ra xelesneno, paskûlodê hewl dano ve Şerî ro. Dest ra xeleşîno, remeno sono.

Luye sas bena vana “nê bira se bî, no sene qeyde wo?”.

Şer vano “nê gerrî canê mi werdo, henî ke zûrîno cane mi de ke qe nêşîkîn ke çîye bikerî. Se kena bike mi rê oncîya Herî bîya”. 

Luye oncîya kûna ra herî dime. Axirî rozê rastê ci yena. Hal û demê jubînî pers kene. Luye oncîya Vana “her o her o, çim gilor o, hala bî wak Luye xeveradê xêrê to rê bîaro”.

Her vano “wak Luye, luzîmîya xo çîna, to a rojî kî  xeveradê xêre mi rê arde heve mend ke Şêr mi biwero!”.

Luye vana “xêrê Olî eve to ro bo ».
Ti ke şîya, nêşîya Şêr berveno, jîveno. Ci rê ne son o, ne sodir o ! ». 
Vano « ez amûne ke virare ra ci fîne, bira Her tersa. A wa, na wa mi rê qisawet a, xem û efkar o ». 

Vana « Şêrî barê wenca da ardene, vano ‘bira Her bêro mirdîya xo biwero!’ ». 

Luye qalê werdî, qalê wenca kena Herî xapnena. Herî fîna ra xo dime ginene ro raye sone. 

Eke yene bene nêjdî, Şêr oncîya verdano ve Herî. Her oncîya paskulodê hewl meredneno pira remeno. 

Luye vana “wuy daye, nê bira no sene qeyde wo newe wo to veto?”.
Şer vano « qeyde wo newe, qeyde wo kan,  se kena bike mi rê Herî bîya ». 
 
Luye vana « dama wo ez o, mi to rê di reye ard da!  Ma ti vana kar û gûrê xo çîno xora daîma kûno ra mi dime yeno? ». 
 
Şer vano « ana bîya nîyana kî xelesa to çîna ! ». 

Luye kor û posema oncîya kûna ra Herî dime.
Rozê birr de raste Herî bena. 
Vana « wiy, wiy », zirçena, hard û asmen nana pêra. Vana « Haqo ve to sikir… Haqo ve to sikir mi bira Her dî… ». 
 
Her vano « oncîya çi dubara kena ? ». 
 
Luye yena vana « Şerî to rê silayîye kerda, vano zof kewto ra mi vîrî mevindo bêro ». 

Her vano « neye, to di reye ez berdne heve mend ke mi bikiso boro, tobe bo, ez caye kî nêson ». 

Luye vana « wiy bira, o sene qese wo, Şer to ra zof has keno. Tawo ke to vîneno damîs nîbeno, yeno ke virare to ra fîyo”.
Vana « têwww, to rê wenca, cew, kûsne do ardene…“. 
Vana “de hayde, ju here kî ama lewê Şerî, hona ke aye her çî nêwerdo bî ma (bi)şîme”. 

Her ke nê qesû hesneno damîs nîbeno. Gosû keno vît, linge saneno hard, helmê zirreno, kuno ra Luye dime.

Şer na raye hurendîya xo ra qe nêlewîno. Her sono beno nêjdî, gira gira mexel beno, sarê xo keno derg keno hard ra ke bine çenikê xo bikino. Yek de Şer tul beno. Her sas beno maneno. Şer firsat ci nîdano, nîseno ro ser xenekneno. 

Luye ra vano « mezg veze bîya xo rê borî ». 
Sono tene dot (do het) de nîseno ro vindeno. 
 
Luye mezgê Herî vezena, xo xo de vana « hala tene tom bikerî no sene çîyo ? ». 
Nîyadana ke zof wes o, je wozdê mîye, je toyê astê vorekî yo !
Nezelîna bi ver pêro wena qedenena. 
 
Şer nîyadano ke towa nêna, zirçeno. Vano « se bî, mezgê Herî kotî mend, ça nêana ? ». 
 
Luye yena vana « towa çîno, ez çi bîyarî ! ».
 
Şer qarîno vano « ’çi bîyarî çik o, mi rê mezg bîya, mezg ! ».
 
Luye vana « tobe bo, sarê Herî tip û tol o. tede towa çîno, ne mezg o, ne towa ye, ne kî terîye ».
 
Şer vano « ti xelefe kena, to werdo vana towa tede çîno. Ez kî to wen ! ». 

Şer vano « esto, bîya ». 
Luye vana « çîno ». 

Şer qarîno, pençê xo bar keno vano « ez to gever ken, mezgê to wen, mevinde mi ra vaze mezgê Herî kotî yo ». 
 
Luye vana « nê bira bira Haq adirê to wenêdaro. Sene mezg o, sarê Herî tip û tol o. Ma eyî sare de ke mezg bîyene ti înam kena ke hîre reye mi dima amene lewê to! 
Sarê eyî de ne mezg o ne kî towaye wo, tip û tol o, ma ti nêvana çira ci ra vane Her ». 
 
Eke henî vana Şerî qan kena. 
Şer kî înam beno, xo xo de vano « raştî vana, mi di reye galme serî kerd ke borî, di reye rema şî xeleşîya, raya hîreyîne oncîya ame, sare de mezg çîno coka wo. Ça guna wakile bijêrî. Era mi nêşîkîno. Meste-bîro sar vano Şerî seveta heve çîye xelefe kerda, guna Luye gûreta! ». 
 
Luya canbaze hem Herî xapnena hem kî Şerî, pîzê xo kena mird sona. 

Şer eve maxrûrîya xo, luyê eve aqilê xo, her kî eve herenîya xo bene meşhûr û namdar.

Hasilê kelamî, netîceyê meramî: malê na dîna eve aqil werîno

Sanike şîye xo rê, ma mendîme jubînî rê

*Tayê geyîmê (versîyon) na sanike est ê faqat aslê xo meselûnê Kelîle û Dîmne (Pançatantra) ra yeno.