Huner

Kitabêko Newe; Weysel Yildizhanî xebata xo ya ferhengî temam kerde

Ziwanê ma de kitabêko Newe: Bi Tarîxê Nusîyayena Xo Ya Tewr Kehene Çekuyê Kırmanckî (Zazakî ) (1798-1903) FERHENGÊ TARÎXÎ YÊ KIRMANCKÎ (ZAZAKÎ)

Weysel Yildizhanî xebata xo temam kerd û çap kerd. No kitab, bi tesbîtkerdiş û manakerdişê çekuyanê kirmanckîyan (zazakîyan) yê nuştekîyan yê tewr kehenan amade bîyo. Metnê kirmanckî yê nuştekî yê ke çekuyî ci ra  ameyê girewtiş, mabênê serranê 1798î û 1903î de nusîyayê yan zî weşanîyayê. Nuştoxanê nê metnan ra di kesî kirmanc (zaza) ê, ê bînî rûs, alman û îngiliz ê.

Çekuyê ke nê metnan de yê, yê kirmanckîya nê mintiqayan ê: Çêrmûge û Sêwregi, Licê, Pali û Dara Hênî, Quzelçan/Qozlîçan (Pülümür). Na xebate de derheqê metnanê tewr kehenan yê kirmanckî, nuştoxanê înan û melumatdayoxanê (informantanê) nuştoxan de zî melumat ameyo dayîş. Manayê çekuyanê kirmanckîyan bi tirkî ameyê nuştiş û înan ra ferhengêko tirkî-kirmanckî (zazakî) amade bîyo. Her çekuya kirmanckî dima, tarîxê nuştena aye, çimeyê aye û bêjê (çeşîdê) aye yo gramatîk ameyo nuştiş. Çekuyê ke bi sewbîna alfabe nusîyayê, ameyê alfabeya kirmanckî ser açarnayiş û duştê (vera) înan de, metnê orîjînalî ra kopyaya înan (facsimile) ameyê ronayiş. Peynîya kitabî de zî îndeksê çekuyanê zazakî esto. Na xebate bi şewirmendîya M. Malmîsanijî serra 2017î de sey tez hetê Weysel Yildizhanî ra ame nuştiş û nika zî edîtorîya Ahmet Kirkanî de sey kitap resa çape.

Weysel Yildizhanî destpêkê kitabî de vano ke;

Nusîyayîş seba yew ziwanî enstrumanêko winasi yo ke bi işaretanë bëven gan ē ziwanî ganî verdano. Ziwanë ke nusîyayê, xo dima tena ripelanê mure- kebinan ney, yew kulturi zi verdaně. Pêro wesiqeyê mendeyî, dewlemendiya ziwanî û prosesê vurîyayîşê çekuyan anê verê çimanê wendoxan. Eke në wesiqeyî ferhengî bê yan zî înan ra ferhengî bêrin amadekerdiş o wext muzeyēko kamil peyda beno. Muzeyo ke tede çekuyë seserran esté.‏

‏Seba na xebate ma metné tewr kehen yē kirmancki tesbit kerdi, heme çekuyê ê metnan ardî pêser û manayê înan bi tirkî nuşti. Bi na xebate ferhen- gēk virazīya. Seba ke çekuyê kirmanckî yê hemmanayî û çekuyê bi vatişanê (telafuzê) ciya-ciyayan têhet de biasê, ma no ferhengê xo tirkî-kirmancki amade kerd labelë tewr peyê kitabî de merdim şeno bi hetkariya îndeksi bireheti bireso listeya çekuyanê kirmanckî (zazaki).