Grûba Xebate ya Vateyî kombîyayîşê xo yê 37. kena.
Grûbe nê kombîyayîşî de ferhenganê xo ser o xebate kena, hîra kena û revîze kena.
Moderatorê kombîyayîşî M.Selîm Uzun o.
Kombîyayîşê Grûba Xebate ya Vateyî yo 37. çar rojî dewam keno û heta roja yewşemeyî
Kombîyayîşê Grûba Xebate ya Vateyî Dîyarbekir de Salona Demîr Otelî de beno.
Grûbe serra 1996î ra nata semedê averşîyayîş, standanrkerdiş û fergengê Zazakî xebatan kena û hetanî nika 36. kombîyayîşî kerdî. Herêmanê cîya bi cîyayan ra xeylê endamê grûbe estê.
Grûba Xebate Ya Vateyî ser o
Serra 1996î de çend kirmancê ke bi kirmanckî (zazakî) nusenê û mintiqayanê cîya-cîyayan ra yê, paytextê Swêdî Stockholm de bi nameyê Grûba Xebate ya Vateyî yew grûbe ware arde (teşkîl kerde). Na grûbe serra 1997î de kovara Vateyî weşanaye û na kovare heta nika 75 hûmarî vejîyaye. Grûbe 1996î ra heta 2023î Ewropa û welat de 36 kombîyayîşî kerdî. Nê kombîyayîşan de qaydeyê rastnuştişî tesbît bîy û seba standardîzekerdişê nuştişê kirmanckî xebate bîye. Na xebate de, çekuyê ke ziwanê rojaneyî de tewr zêde ênê xebitnayene amey standardîzekerdene. 10.000î ra zafêr çekuyê bingeyênî û 60.000 varyantê înan amey etudkerdene û seba ziwanê nuştekî formê çekuyan yê standardî amey weçînitene. Nê çekuyê standardî û varyantê înan, di ferhengan de kom bîy. Her di ferhengî hetanî ewro panc rey çap bîy:
● Ferhengê Kirmanckî (Zazakî)-Tirkî, Çapa 5., Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2016
● Türkçe-Kırmancca (Zazaca) Sözlük, Çapa 5., Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2019
Rayberê rastnuştişî zî hîrê rey çap bi:
● Rastnuştişê Kirmanckî (Zazakî), Çapa 2., Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2012
● Rastnuştişê Kirmanckî (Zazakî), Çapa 3., Weşanxaneyê Vateyî, Îstanbul, 2023
Metodê Xebate
Grûbe babetanê xebate verê tesbît kena. Her babete ser o yew yan zî di kesî xebitîyênê û pêşnîyazanê xo heme amadebîyayoxanê kombîyayîşî rê şawenê. Heme beşdarî bi hazirî yenê kombîyayîşan. Grûbe her kombîyayîşî de babetanê cîyayan ser o xebitîyêna. Mavajî kombîyayîşo verên de alfabe ser o vinderte. Babetê ortografî munaqeşe kerdî û qaydeyî pêşnîyaz kerdî. Tayê babetanê gramerî ser o, mavajî name, sifet, zemîr, edat, kar (fîîl) û bestoxan ser o xebitîyaye. Termînolojî ser o vindete. Gelek çeku û termê babetanê roj, menge (aşme), mewsim, ziwan, lehçe, dîn, mezheb, dewlete, îdare, anatomî, weşîye, cografya, huqûq, edebîyat, perwerde, leşkerîye, gramer, zîret, keye (aîle) û şaredarî (beledîya) tesbît kerdê.
Gama ke grûbe çekuyan ser o xebitîyêna, hem hemmanayan hem zî varyantanê cîyayan tesbît kena. Heme hemmanayan sey çekuyanê standardan tesbît kena labelê varyantanê cîyayan yê çekuye ra tena yewî weçînena. Mavajî:
Tavşan: hargûş, -e (çekuya standarde)
Varyantê çekuya “hargûş”î gelek î:
arbêş (n), argoş (n), argueş (n), arguweş (n), argûş (n), arîweş (n), aroş (n), arûş (n), arwêş, -i, awres (n), awrês-I (n), awrêş (n), awriş (n), erbêş (n), ewrêş (n), harewêş, -e, harêweş, -e, herbêş (n), heroşe, owres, -e
Seke nê nimûneyan ra fehm beno, tîya de hem çekuyî standardî û hem zî varyantî yenê tesbîtkerdene. “Türkçe-Kırmancca (Zazaca) Sözlük”î de çekuyî standardî vera çekuya tirkî nusîyênê labelê “Ferhengê Kirmanckî (Zazakî)-Tirkî” de, hem çekuyê standardî hem zî varyantî ca gênê. Mavajî heme varyantê çekuya “hargûş”î ferheng de ca gênê labelê hemverê înan tena “b. hargûş” nusîyêno. Yanî çekuya standarde ra, “hargûş”î ra biewnî.
Grûbe goreyê tayê krîteran çekuyan weçînena. Eke vatişê çekuyêk gelek cayan de muşterek nêbo, hetê etîmolojî ra cigêrayîş yeno kerdene. Lehçeyanê bînan yê kurdkî, fariskî û ziwananê bînan de çekuye senê yena vatene, nê yenê pêveronayene, dima çekuya standarde yena tesbîtkerdene. Eke çekuye yew ziwanê xerîbî ra dekewta kirmanckî, telefuzo ke tewr nêzdîyê ziwanê orîjînalî yo yeno tercîhkerdene.
Grûbe hetanî ke zaf mecbur nêmana çekuyan nêvirazena labelê seba tayê îhtîyacanê ziwanî, mavajî seba termanê teknîk û zanistî (îlimî) tayê çekuyî pêşnîyaz kerdê.
Daşinasnayîşê Grûba Xebate Ya Vateyî Keyepêlê Fermî yê Vateyî ra ameyo girewtiş.
Zazakî News
Fotograf: Arşîv
