Warê nuştekîya zazakî de roj bi roj hîna zaf xebat û cigêrayîşî yenê kerdene. Wextêko ma nê tewir xebatan vînenê hêvîya ma xurt bena û ma pê şa benê. Xurtbîyayişê hêvîya ma verde ziwanê ma zî bi nê xebatan xurt û dewlemend beno.

Seke yeno zanayene ziwan çîyêko ganî yo û mîyanê seserran de ziwanî aver şonê û apey zî manenê. Helbet averşîyayîş û apeymendişê ziwanêk de zaf sebebî estê. Nê sebeban ra tewr muhîm oyo ke mîyanê yew ziwanî de ziwanê nuştekî çin ê bibo. Mabeynê ziwan û kulturî de zî têkilîyake xurt esta. Bi saya ziwanî şarî asimîle nêbenê û urf û edet û kulturî bi ardimê ziwanî nesil bi nesil nesilîyenê. La hewcadarîyake esta ke kulturê ma tena ziwanê fekkî de nêbimano, mîyanê ziwanê nuştekî de zî cayê xo bigîro. Seba nê ra amedekerdişê nê tewir xebatî zaf muhîm ê. Emser tena unîversîteya Artuklî de panc tezî ameyê nuştene. Cêr de do ma derheqê nê tezan de taye zanayîşan bidê. Nê her panc tezî serra 2024î de amade bîyê. Şêwirmendîya nê her panc tezan zî hetê Doç. Dr. Ahmet KIRKAN î ra ameya kerdene. 

Yakup TAŞÇI bi nameyê “Averşîyayîşê Domanan Ser O Tesîrê Kayanê Tradîsyonelan; Nimûneyê Kayanê Sêwregi” tezê xo amade kerdo. Tezê Yakub Taşçıyî hîrê beşan ra yeno pê û 167 rîpelan ra yeno ware. Taşçı, tezê xo de derheqê kayanê mintiqaya Sêwregî ra zanayîşan dano. Beşo yewin de Kayî; hetê pênas, tarîxçe, teorî û çarçewaya psîkolojîkî ra ameyê etudkerdene. Beşo dîyin de Kayî, hetê taybetmendîyanê xo ra ameyê îzahkerdene û tasnîfê kayan goreyê hacetanê kayan, cayê kayan, cînsîyetê kaykerdoxan, goreyê serranê kaykerdoxan, goreyê wextî, goreyê demserran, goreyê hûmaranê kaykerdoxan û goreyê şeklî ameyê nuştene. Beşo Hîrêyin de Dewa Sêwreg Nasirwêran ra 50 kayî, goreyê destpêkerdiş, qûralan, sehaya kayer, hacet, wext, ûsn. zanayîşî deyayê û ameyê nirxnayene.

Erkan YILDIRIM bi nameyê “Kirdkî de Perwerdeyê Erjan, Estanekanê Mintiqaya Licê Ser o Tesnîfêk” tezê xo amade kerdo. Tezê Erkan Yıldırımî hîrê beşan ra yeno pê û 131 rîpelan ra yeno ware. Yıldırım, estanikanê mintiqaya Licê ra seba gedeyan erjan ser o vindeno. Beşo yewin de hetê pênas, çarçewa û tarîxçeyî ra erjan ser o zanayişî ameyê dayene. Beşo dîyin de hetê pênas, çarçewa û tarîxçeyê estaneke ser o ameyo vindertene û derheqê estaneke de malumatî deyayê. Beşo hîrêyin de goreyê erjan, estanekanê mintiqaya Licê ra 16 erjî û 16 antî erjî bi nimûneyan ameyê tehlîlkerdene.

Abdullah NARİN bi nameyê “Nomînal Morfolojî yê Zazakî Ser o Cigêrayîşêk: Nimûneyê Fekê Herte” tezê xo amade kerdo. Tezê Abdullah Narinî hîrê beşan ra yeno pê û 128 rîpelan ra yeno ware. Seke nameyê tezî ra zî bellî beno Narîn, morfolojîya zazakî ser o xebitîya yo. Beşo yewin de derheqê Pasûr, dewa Herte û derheqê dîyalektolojî de zanayîşî deyayê. Beşo dîyin de derheqê morfolojî, mefhûmanê morfolojîye, viraştişê çekuyan, tewirê çekuyan û katogorîya nomînal morfolojîye ser o ameyo vindertene. Beşo hîrêyin de bi mefhûmanê rewşe, îzafe, ergatîvîte û zayendî ra nomînal morfolojîye bi nimûneyanê fekê Herte ameyê dayene. 

Mehmet Emin GÖKDEMİR bi nameyê “Zazakî De Standardîzekerdişê Termanê Huqûqî” tezê xo amade kerdo. Tezê Mehmet Eminî hîrê beşan ra yeno pê û 281 rîpelî yo. Gökdemir, termanê zazakî yê huqûqî ser o xebata xo temam kerda. Peynîya xebata xo de bi tabloyan zazakî, tirkî, kurmancî û îngîlîzkî çekuyan têverronayo.  Beşo yewin de derheqê Ferhengnasî de zanayişî deyayê. Beşo dîyin de hetê pênas û tedeyî ra derheqê Huqûqî de zanayîşî ameyî dayene. Beşo hîrêyin de zî metodê amadekerdişê ferhengê huqûqî yê zazakî ser o xebata xo temam kerda.

Ömer BİÇER bi nameyê “Mîyanê Zazayanê Sunîyan de Bawerîyê Puçî: Nimûneya Mintiqaya Gêlî” tezê xo amade kerdo. Tezê Ömer Biçerî zî hîrê beşan ra yeno pê û 124 rîpelî yo. Biçer teze xo de mintiqaya Gêlî ra bawerîyanê puçî ser o vindeno. Beşo yewin de termö bawerî û bawerîyê puçî ameyê pênaskerdiş û têkilîya mîtolojî, dîn û bawerîyê puçî ser o ameyo vindertene. Beşo dîyin de bawerîyê puçî ke heywanan ser o yê bi awayêk hîra ameyê nuştiş û hetê mîtolojî ra ameyê îzahkerdene.  Beşo hîrêyin de bawerîyê puçî ke tebîet û cuyayîşê rojane ser o yê ameyê etudkerdene. Nînan ra dar û nebatî, rojî, nêweşîyî, azayê bedenê merdimî, serebûtê asmênî û bawerîyê manewîyî ameyê îzahkerdene.

Jîyat Gêlij

28.11.2024 / Mêrdîn