Resul Yıldırım
Ena nuşte kîtabê Remezan Alanî de yew qisimê nuşteyîya ke yê Xelîl Xeyalî ya û serrê 1913 de kovara Rojî Kurd de weşanîyaya. Xelîl Xeyalî seba ke o wext şarê bajaran hetê ziwanî ra sist dîyê û xo serê dewijan de dîyo ena nuşte înan ser o nuşta. Eke eyro weş bibayne gelo bivatêne se?
Xelîl Xeyalî, kurdanê Bidlîs ra yo û 1864 de Mutkî de dadîya xo ra bîyo. Bidlîs de medresa wenda û badê şîyo îstanbul. O wexto îstanbul de kurdanê zanayan û roşnvîran bîyo ke gelek xebatê ey zî est ê. Sey komelaya kürt Teavun Cemîyetî, kürd Neşrî Maarif Cemîyetî, Kürdistan Tealî Cemîyetî de rolê awankerdoxî û karê muhîmî kerdî. Kovaranê kurdan de sey yew serekê aqil û fikrî nuşteyî nuştî. 1946 de îstanbul de wefat kerdo. (Allah rehmê xo bi ey bikero)
“Gelê şarê bajarî, ma û şima di dewêke de mîyanê eşîrêke de birayê yewbînan bî. Şînê ma, şayîyê ma, hewar û gazîyê ma yew bî, ma têdir weriştêne û roniştêne. Ma yewbînan de de'wayê pîlîtî û qijîtî nêkerdêne. Qijê ma yewbînan de gawanî û şiwanî kerdêne. Keyna û cinîyê ma têdir şîyêne bêrî û hênîyan.
Dewr û zemanî şima ma ra qerefna, şima şîyê bajaran, ma mendî di dewan. Çimê şima bajare de abî, şima bî wayîrmal, ma feqîr û belengaz mendî. Gama ke şima ziwanê şarê bajarî musayî dewijî û kurdîtî ra açarîyayî. (...)
Ey şarê bajarî, şima weş bizanê ke şima bê ma nêeşkenî, eke ma nêbi şima bi çi bajarê xo, qesrê xo, malê xo weye kenî? Bi ziwanzanîyêke şima terka miletê xo kerd û şima te'dayîya cinsê xo rewa dî, eke di kîtabê muslumantî de ameyo nuştiş, nîşanê ma dewijan bidêne, ma zî pê bihesî, gerre û gazîyan verade. Ney şima neheqî kenî bi ma, emrê Homayî nêanî ca. Bêrêne Homayî ra bitersêne, ma biratîya xo ra meerzêne.
Şima zanî ke ma, şima û babî û bapîrê şima nas kenî, şima ça ra ameyî, çi kes î, "şarê bajarî erdan ra zergûn nêbîyê, asmênan ra nêameyî, elbet hetê dewe ra ameyî. Hetê dewe de xeyjê kurdan ma kesî nêvînenî.(...)
Şima bîyê zana, ma nezan mendî, destê şima ra her çî yeno, destê ma ra çîyêk nêyeno. Di rayîrê Homayî de ey şarê bajarî, esl û bestê xo vîndî mekêne. Di mîyanê aleme de xo û ma caris mekêne.”
Xelîl Xeyalî, Gilî û Gazîn, Rojî Kurd 1913.
(Keşkûl, Remezan Alan)
Kurmancî ra açarnayox: Resul Yildirim
