Koordînatorê Weşanê Pêroyî yê Zazaki Newsî Enwer Yilmaz beşdarê Podcastê "Bi Dema Amedê" ke Rayberê Ofîsê Rûdawî yê Amedî Maşallah Dekak pêşkêş keno bîyo.
Enwer Yilmazî derheqê Kurdanê Kirmancan (Zazan) de melumatê zaf balkêşî dayî.
Yilmazi, ard vîrî ke hûmara Zazayan mabênê 5-7 mîlyon kesî de ya labelê goreyê raporê UNESCOyî Kirmanckî (Zazakî) ver bi merdişî şona.
"Zazayî bi nameyanê cîya-cîya xo name kenê"
Enwer Yilmazi ard vîrî ke Kurdê Zazayî goreyê mintiqayan, xo cîya-cîya name kenê û va: "Ma vanê Zazakî labelê her mintiqe de bi hawayêko cîya şarê ma xo name keno. Tayê vanê Dimilî, Zazayê ma yê Elewî (Qizilbaşî) xo rê vanê Kirmancki, hetê Xarpêt û Çewlîgî de zafane vanê Kirdkî û Sêwrege de xo rê vanê Dimilkî.
Labelê demanê peyênan de êdî na çekuya Zazakî ronişta. Zafê şarê ma xo sey Zaza û ziwanê xo zî sey Zazakî name keno."
"Zazakî ver bi merdişî şona"
Enwer Yilmazi bale ante talukeyê ke ser Zazakî de estê û wina dewam kerd:
"Goreyê raporê UNESCOyî, Tirkîya de nêzdîyê 18 ziwanî estê ke pêro ver bi merdişî şonê. Zazakî zî nika ê ziwan û lehçeyan ra yew a ke ver bi merdişî şona û roje bi roje helîyena. Goreyê raporê UNESCOyî texmîn beno ke na lehçeya Kurdkî, heta 50 serrî tepîya nêmano, beno ke vîndî bibo û bimiro zî."
"Cayê ke dewlete esta, Tirkî hîna zaf a"
Cayê ke dewlete û burokrasî esta, uca de Tirkî hîna zaf a. Pîran de zî, Hênî de zî, Dara Hênî de zî qiseykerdişê kuçe û kolanan bi Zazakî yo.
Labelê çi heyf ke tutê ê cayan zî bi Zazakî qisey nêkenê. No çî yew tehlukeyêko gird o.
"Verê cû pêroyê zazayan ziwanê xo zanayêne"
Verê 25 serran zafêrîya Zazayanê Dîyarbekirî Zazakî zanayêne.
Xo mîyan de bi Zazakî qisey kerdêne labelê pêro Kurmanckî zî zanayêne. Çunke verê cû 25-30 serran ra ver merkezê Amedî de bi taybetî Sûr de têkilîyî bi Kurmanckî bîyê. Bitaybetî Çarşîya Şewitî de. Labelê çi heyf ke nika na rewşe bedilîyaya û qiseykerdişê Kurdkî zaf kêm bîyo."
"Zazakî zanênê labelê seba ke nêşenê binusê, ziwanêko bîn tercîh kenê"
Yilmazî bale ante ser nê çî ke Zazakî ne tenya cuya rojane de ziwanê nuştişî û medyaya dîjîtale de zî zaf kêm yena şuxulnayene û wina va: "Wexto ke ma verê xo danê medyaya dîjîtale, ma vînenê ke her kes na qade şuxulneno.
Zazayî zî şuxulnenê labelê nuştişê Zazakî zî zaf kêm o. Wexto ke nusenê, bi Tirkî nusenê labelê wexto ke yew vîdeo bi Zazakî yeno parekerdiş, ma vînenê ke zaf kesî temaşeyê ci kenê.
"Şarê ma hema zî Zazakî zano"
Wexto ke ti vîdeoyan, resman bi Zazakî pare kenî, se hezaran kesî zî temaşe kenê.No yeno ona mana ke şarê ma hema zî Zazakî zano û Zazakî ra hes keno. Labelê seba ke perwerde çin o, seba ke herfanê xo nêşinasnênê, raştnuştişî nêzanênê, bi ziwanêko bîn nusenê. Na zî yew raştîye ya. Eke ziwanê ma de tutî perwerde nêvînê. Ziwanê ma nêbo ziwano resmî zî ez tersena kep ê xebatanê ke ma kenê ziwanê ma nêxelisîyo "
"Bêdewletiye sebebo tewr gird o"
Wayirê Keyepelêê Zazaki Newsî derheqê sebebanê kêmvînayîşê Kirmancki de nê melumatî dayî:
"Sebebê naye zafî estê. Sebebo yewin no yo ke Kurdî bêdewlet ê û dezgeyê înan çin ê. Stratejiya înan a pawitişê ziwanî çin a. Na hişmendî zî êdî çin a. Verê cû mîyanê sîyasetî de, mîyanê komelê Kurdan de na hîşmedî estbî û qalîkerdişê bi Kurdkî estbî la nika qalîkerdiş zî zaf kêm bîyo."
"Ciwanî û tutî bi Zazakî qalî nêkenê"
Goreyê îstatîstîkanê peyênan ra % 15ê Zazayan bi fekê xo qalî kenê. Neslê newe zî mîyanê nê îstatîstîkî de yo. Ê verênî qalî kenê. Yanî tutî êdî bi ziwanê xo qalî nêkenê. Zafêrîye yê ke 20 serre ra corî yê qalî kenê. Ê ke heta 19 serrî yê hema-hema qet qalî nêkenê. Çike Zazakî û Kurmanckî yanî Kurdkî mîyanê perwerdeyî de ca nêgênê, binê tehlukeyêka pîle de yê. Polîtîkaya asîmîlasyonî her di lehçeyan ser o zî yena ramitene."
"Zaf Zazayî koçber bîyî"
Enwer Yilmazî îşaret kerd ke zaf Zazakî zî Bakurê Kurdistanî ra koç kerdê û derheqê hûmara Kurdanê Zazayan de nê melumatî dayî:
"Goreyê texmînan 5-7 mîlyon Zazayî estê la nê pêro Bakurê Kurdistanî de nêciwîyenê. Badê serranê 90an çi Kurmancî çi Zazayî, zafê înan koçê bajaranê Tirkîya bîyî. Bi rastî zaf Zazayî koçber bîyî. Zaf Zazayî Ewropa de vila bîyî. Şîyî Dîyaspora. Mesela; Hetê Dêrsimî ra hema-hema her keyeye ra yew kes Ewropa de esto."
"Dêrsim merkezêko zaf muhîm o"
Dêrsim merkezêko zaf muhîm o. Kurdê Zazayê Elewî di hetan ra zulum û zordarî dîyê. Hem hetê nasnameyê xo yê neteweyî ra û hem zî hetê bawerîya xo ya dînî ra.
"Çewlîg merkezêko pîl o"
Çewlîg sey merkezêko pîl yeno qebulkerdiş la Dîyarbekir seba ke bajarêko pîl o û nêzdîyê 2 mîlyonan nufusê ey esto, qezayê Dîyarbekirî yê sey Hênî, Pîran, Çêrmûge, Şankuş qismêkê Lîce de zafane bi Zazakî qalî beno.
"Qijî bi Zazakî qalî nêkenê, na tehlukeyêka pîl a"
Nê cayî xetê Çewlîgî ser o yê, nê pêro bi Zazakî qalî kenê la Zazakî nika tewr zêde Çewlîg de yena qalîkerdiş. Rojane yena qalîkerdiş. Çayxaneyanê Çewlîgî de şima eşkenê tim bvînê ke şar mîyanê xo de tim bi Zazakî qalî keno. La çi heyf ke qijî êdî bi Zazakî qalî nêkenê. Zafane mîyanserr û pîr û kalî bi Zazakî qalî kenê. Ê ke emrê înan mabênê 20 û corî de yo bi Zazakî qalî kenê.
Pêvînayîş: Maşallah dekak
Çime: Rûdaw
