Binîata ke şaran yewbînan ra çîya keno kultur o. Kultur mîyanê xwu de ziwan, nasname, dîrok û bawerîya şaran hewîneno, yanê kultur reng û estbîyayişê netewan o. Mîyanê kulturî de cil û kinc leteyeke zaf muhîm o,  coka cil û kinc sembol û şinasnayîşê şaran o, yanê her netewe bi cil û kincanê xwu yê neteweyî(Milî) yeno şinasnayîş.

Ma Kurdî wayîrê kulturêko  zaf dewlemend ê, sey zaf nirxê xwu yê binê hetê cil û kincanê xwu de zî ma namdar ê. Ma mîyanê neteweyan de bi cil û kincê xwu yê rengîn û taybet yenê şinasnayîş. Şal û şapike û şûtik û çite û egal û kiras û fîstanên û hîna tewir bi tewir cil û kincê ma yê neteweyî est ê. Kincên kurdî yê cînî, merde û tutan goreyê mintiqayan bedilyenê û yewbînan ra cîya benê. Her çiqas reng, hawa û stîlê  seypê nêbo,  reyna zî cil û kincê ma sembolo şar û welatê ma yo.

Vêşî des serrano ke hikumeta başûrî Kurdistane seba pawitişê kulturê kurdî 10 'î adare sey roca cil û kincanê kurdî qebûl kerdo, aye semed ra her serre 10 'î adare heme leteyê Kurdistanê de sey roca cil û kincê kurdî yeno pîrozkerdiş. Seba nê roca arizî zafaneyî şarê ma her ca de cilanê xwu yê neteweyî xora dano û bi çalakiyanê tewir bi tewir dekeweno meydanan. Hem hukumeta başûrê Kurdistane û hem zî rayoberîya xoser a Rojava yê Kurdistanî bi bername, aheng, merasîm û mîhrîcanên cîya cîya paştî danê nê roca arizî ya şarê ma.

Dîroka cil û kincê kurdî zaf kahan o, reseno hezaran serre verê cû.  Şarê ma dewrê Mîtanîyan de heta nika nê ededê xwu yê neteweyî pawenê û resnayê roca ma ewroyîn. Bi şîyayişê wextî ra cil û kincê kurdî vûrîyay/ bedilyay zî la ancî çi rey mana û estbîyayişê xwu vîndî nêkerdo. Her çiqas ke nê serranê peyênan de bakurî Kurdistan de bikarardişê înan kem bibo la reyna zî şarê ma veyve, şahî, roşan, newroz û rocanê taybet de cil û kincanê xwu yl kurdî xo ra dayene û bi no qayde yê zî nê kilasîkê xwu neteweyî pawenê.

Taybetî û dewlemendîya kulturê ma gegane bîyo sedem ke duşmen galeyê şarê ma bikerê. Dagirkerdoxên welatê ma estbîyayişê ma hertim semdê xwu gef dîyo, coka seba ma çinî bikerê kulturê ma hertim qedexe kerdêne. Înan zî baş zanenê ke  estbîyayişê ma bestnayîşê kulturê ma yo. Coka dîrok de şarê ma zaf rayan seba xo ra dayene cil û kincê kurdî hetê dagirkerdoxên welatê ma ra ameyo hepis kerdiş, ceza kerdiş û kiştiş.

Nê seserra 21' in de dewleta tirkiya hîna zî rayîr nêdona ke ziwan û kultûrê (cil û kinc) kurdî bêro bikarardiş. Seba ke dewleta tirkiya  estbîyayişê Kurdan ra tersena hertim ziwan û kultûrê Kurdan înkar qedexe kena. Nê serranê peyênan de zî tirkiya de bi hezaran sîyasetçî, deyîrbaz û merdimê bê gune seba ke cil û kincê Kurdî xo ra dayene ameyê tepiştiş û cezakerdiş. Roc bi roc qedexeya cil û kincê Kurdî ser o vêşî beno. Reyna Newrozan de seba ke cil û kincê kurdî yê neteweyî xo ra dayene bi hezaran merdim ameyê desteser kerdiş ê.

 *Gelo Pê cilanê Neteweyî Şerê Psîkolojîk Beno* 

Eke dişmen tewr vêşî galeyê  kamcîn noqteya ma bikerê ganî ma zî tewr vêşî ya noqte xwu bipawê. Ma zaf rayan bîyo şahid gama ke çimê polês û leşkeran gino cil û kincanê kurdî yên neteweyî zaf hêrs benê û vanê ke nê cil û kincî yê terorîstan ê. Raşta ci sey ma pêro zî zanenê ke nê cil û kincê bi hezaran serre yo ke aîdê şarê ma yo, nê cil û kincê êdî bîyo kûltûrêkê ma yê kuhun. La semedê ke dişmen estbîyayişê şarê ma ra terseno seba aye kûltûrê ma qedexe keno, yanê semedê galekerdişî înan tersayîşê înan ra yeno. Ena ray ganî ma zî xeberdar/haydar bê, tena şahî, vêyve û roşanan de nê, ganî ma her roc, her ca de û heme qadanê ciwîyayişê de ma cilanê kurdî xo ra bidê.  Eka ma wina bikerê ma eşkenê bi no qayde yê şerê înanê psîkolojîk bikerê. Se sere verî cû tirkiya de vîstî ra vêşîr şar estîbî la dewleta tirkiya bi kerdiş û polîtîkayên xwu yên înkarî ziwan û kulturê ê şaran heme asîmîle kerd. La dewleta tirkiya seba ke şarê kurd vîndî û asîmîle bikero zilm nêmend ke ke nêard ser ê şarê ma,  rayîr nêmend ke nê ceriband, kiştiş bigirî heta  surgundkerdiş û zindankerdiş la dişmin se kerd nêkerd ancî zî nê eşkanê ma asîmîle bikero û kulturê ma vîndî bikero. La eno nîno aye mana ke do kulturê ma qet vîndî nêbo, seba aye ganî ma haydar bê. Ena ray eke ma nê kulturê xwu yê cil û kincan bipawê ma do hertim hewnê dişminî biremnê.

Cil û kincê ma yê neteweyî nasname û estbîyayişê ma yê, bêrê ma pêro pîya wayîrê nasname û estbîyayişê xwu ra vejîyê û ma nê kûltûrê xwu yê erjaye bipawê.

11.03.2024 / Mêrdîn

Gmaîl: [email protected]