Mihemed Kurdî
Çekuya Newrozî di çekuyan ra arê yena, ya yewin "New" ziwanê ma (Kirdkî) de yena manaya "Newe", ya dîyin "Roz" yena manaya "Roje", yanî herdî pîya benê "Roja Newe". Xora goreyê serrnameyê şaranê Îranî Newroz sey destpêkê serrê neweyî û destpêkê wisarî yeno qebûlkerdene.
Goreyê mîtolojîya Kurdan, Kurdistanî de zalimêko bi nameyê Dehaq est bi, şarî ra zulm kerdêne û her roj mezgê di tutan yê Kurdan waştêne. Kurdêko bi nameyê Kawayê Asinkar seba ke peynî bi zilma Dehaqî bîyaro, planêk virazeno. Kawa şewa 21ê Adare de zalim Dehaqî kişeno û peynî bi zilma ey ano. Kawa û embazê ci nê serkewtişê xo bi wedardişê adirî pîroz kenê. A roje ra nata şarê Kurd her serre 21ê Adarî de adir wedardeno û roşanê Newrozî pîroz keno. Yanî adir sembola pîrozkerdiş Newrozî yo.
Semedê her şar û neteweyî rojê arizî yê roşanî û şînî estê, semedê şarê Kurdî zî aşma Adarî aşmêka arizî ya, çunkî roşanê Newrozî na aşme de yo. Bi hezaran serrî yê ke şarê Kurd nê hêgayî ser o roşanê Newrozî pîroz keno. Yanî roşanê Newrozî semedê şarê Kurdî roşanêko tarîxî û kulturî yo.
Newroz roşanêko mîyanneteweyî yo, çunkî Kurdan ra vêşêr sewbîna şarê Rojhelatê Mîyanênî zî nê roşanî pîroz kenê. Her çiqas ke Newroz roşanêko mîyanneteweyî bo zî, la êdî dinya nê roşanî (Newroz) sey roşanê Kurdan şinasnena, çunkî Newrozo tewr sixlet û yo tewr rengin yê Kurdan o. Reyna ma eşkenê vajê ke şaro ke tewr weş Newrozî ra wayîr vejîyeno û pîroz keno şarê Kurd o. Nê pîrozkerdişê Kurdan yê Newrozî bala şar û welatanê Rojawayî zî anceno, coka înan zî pîrozbayîşê Kurdan nêzdî ra teqîb kenê.
Bakurî de Newroz Manaya Xo ra Dûr Kewto
Newroz semedê şarê Kurdî roşanêko neteweyî yo, coka zî heme leteyê Kurdistanî de yeno pîrozkerdiş. La no roşan Bakurê Kurdistanî de tîkê manaya xo ra dûr kewto, yanî êdî Newroz sey roşanêko neteweyî nê, sey mîtîngê partîyanê sîyasîyan yeno pîrozkerdiş. Nê pîrozkerdiş de her het bi alayê xo yê cîyayan û bi sloganê "biciwîyo birayîya şaran" beşdar benê. Temsilkarê hetê partîyanê sîyasîyan zî bi saetan derg û dilayin xîtabî şarî kenê, ena zî rey-rey beno sebebê cigêrayîşê şarê ke beşdarê pîrozbayîşê Newrozî benê.
Helbet manaya Newrozî vera zilmî de serewedaritiş o, xoverdayîş o û ma vera partîyanê xo de zî nîyê, la nêbeno ke ma nê roşanî bivurnê, çunkî Newroz bi hezaran serrî yê ke sey roşanêko neteweyî yeno pîrozkerdiş.
Mi gore eke Newroz Bakurê Kurdistanî de sey manaya ci bêro pîrozkerdiş, do vera zaliman de zî tesîrê ci hîna zaf bibo. Çunkî ma şarêko bindest ê, şarê bindestî zî ancax bi neteweperwerîya xo eşkenê vera serdestan de erc û estbîyayîşê xo bipawê. Aye ra zî ganî Kurdî heme şewa 21ê Adare de verê cû adirê xo wedê û dima zî bi kinca û alaya Kurdî û bi sloganê "Biciwîyo Kurdistan" beşdarê Newrozan bibê. Ez bawer kena eke ma wina bikerê, do duşmen zî û dinya zî ma Kurdan, armanc û kultur û waştişê ma hîna baş fam bikerê. Reyna şarê ma yê Bakurê Kurdistanî eşkeno pîrozbayîşê xo yê Newrozî koyan ser o zî bikero. Xora şarê ma yê Başûr û Rojhelatê Kurdistanî zî roşanê xo yê Newrozî şaristanan de nê, koyan ser o adir wekenê û bi nê qeydeyî pîroz kenê. Raşta ci, ê pîrozkerdiş de dîmenê zaf rindekî vejîyenê meydanî.
Newroz Roşanê Dagirkeran Nîyo
Badê ke dagirkerdoxan Kurdistan kerd leteyî, ziwan, nasname û kulturê Kurdan zî înkar û qedexe kerdî. Dagirkerdoxan seke heme ercê Kurdan, pîrozkerdişê roşana Newrozî zî Kurdan rê qedexe kerdî. La şarê Kurdî goş nêda qedexeyê dagirkerdoxan û bi bedelê zaf giranî Newrozê xo pîroz kerdî, xora dima înan zî fam kerdî ke nêeşkenê vernîya Kurdan bigîrê. Badê cû êdî şarê Kurd bi hawayêko eşkere heme cayê Kurdistanî de Newrozê xo pîroz kerdî. Dîmenê pîrozkerdişê Kurdan yê Newrozî bala dinyayî ante, coka ra UNESCOYÎ serra 2009î de roşanê Newrozî sey mîrasê merdimî yê manewî û kulturî nas kerdo.
Badê ke dagirkerdoxan dî Newrozê Kurdan dinyayî de veng dayo, ena rey zî înan bêşerm vatî, no roşan (Newroz) yê ma yê wisarî yo û dima înan zî qadan de adir wedardo û Newroz pîroz kerdo.
Gelo eke Newroz roşanê şima (Tirkan) o, çira şima heta verê cû çend serran zî qedexe kerdêne, yan zî ma vajê Newroz ser o çend deyîrê/lawikê şima estê, nameyê çend tutê şima Newroz o?
Tarîx ra heta nika edebîyat, mîtolojî û kulturê ma Kurdan de cayê Newrozî arizî yo. Nuştox û şaîrê edebîyata Kurdî heta nika Newrozî ser o bi hezaran şîîr û nuşte nuştê. Reyna Newrozî ser o bi seyan lawik/deyîr û kilamê ma estê ke hetê hunermendanê ma ra ameyê vatene. Newroz mîyanê ma Kurdan de nîşaneya azadî, xoverdayiş, destpêkerdiş, yewbîyayîş o û felatî yo, coka zî xeylê Kurdî nameyê Newroz ronayê tutanê xo. Bi kilmîye, Kurdan ra vêşêr şarêko bîn o ke wina Newrozî ra wayîr vejîyeno çin o, coka ra zî Newroz roşanê şarê Kurdî yo.
Bi hêvîya ke ma Kurdî demêko zaf nêzdî de roşanê xo yê Newrozî welatêkê azad û xoserî de pîroz bikerê. Ez Newroz û serreneweyê şarê Kurdistanî pîroz kena.
