"Folklor, Ziwanê Fekkî û Kulturî: Perspektîfê William R. Bascomî û Ehemîyetê Xebatanê Folklorî"

1. Destpêk:

Folklor, ziwanê fekkî û kulturî, komelî de unsurê bingeyin ê. Nê çekuyî, tarîx û nasnameyê komelî de rolêko gird gênê xo ser. William R. Bascom, nê babetan ser o xebatê muhîmî kerdî û perspektîfêko newe ardo meydan. Na makale de, ma perspektîfê Bascomî ra nê babetan ser o vindenê û ehemîyetê xebatanê folklorî ser o munaqeşe kenê.

2. Tarîfê Folklorî, Ziwanê Fekkî û Kulturî:

2.1. Tarîfê Folklorî:

Goreyê Bascomî folklor kulturî ra yew parçe yo labelê temamê kulturî nîyo. Folklor, bi taybetî nê unsuran ra yeno pê:

- Hîkaye û efsaneyî

- Vateyê verênan û çibenokî

- Deyîre û lawikî

- Bawerî û adetî ke bi fekkî vîyarenê neslanê bînan

2.2. Tarîfê Ziwanê Fekkî:

Bascom, termê "ziwanê fekkî" (oral art) pêşnîyaz keno. O vano ke no term, folklorî ra tengêr o labelê hîkayeyî, efsaneyî û vateyê verênan rê hîna munasib o. Ziwanê fekkî, nê unsuran ra pê yeno:

- Hîkayeyî û efsaneyî

- Vateyê verênan û çibenokî

- Şîîrê fekkî

2.3. Tarîfê Kulturî:

Goreyê Bascomî pêro çîyê ke merdim museno û pê ciwîyeno, kultur o. Kultur, nê unsuran ra pê yeno:

- Ziwan

- Bawerî û dînî

- Huner û edebîyat

- Edet û toreyî

- Zanayîş û teknolojî

3. Ehemîyetê Vîyarnayena Fekkî:

Bascom vano ke folklorî de vîyarnayena fekkî zaf muhîm o. O, nê xususîyetan ser o vindeno:

- Çîyê ke bi nuştekî nêyenê vîyarnayene, folklor o.

- Vîyarnayena fekkî, folklorî kulturî ra cîya keno.

- Her çîyo ke bi fekkî vîyareno, folklor nîyo

- Vîyarnayena fekkî, nasname û tarîxê komelî de rolêko muhîm gêno xo ser.

4. Termê "Ziwanê Fekkî" (Oral Art):

Bascom, termê "ziwanê fekkî" ser o zaf vindeno. O vano ke:

- No term, folklorî ra tengêr o

- Hîkayeyî, efsaneyî û vateyê verênan rê hîna munasib o

- No term, ziwanê fekkî û edebîyatê nuştekî mîyan de sinorêk ronano

- No term, xebatanê folklorî de hîna spesîfîk o

5. Ferqê Folklor û Kulturî:

Bascom, ferqê folklor û kulturî ser o zaf vindeno. O vano ke:

- Folklor û kultur termê cîya-cîya yê

- Her di termî xususîyetanê cîya-cîyayan îfade kenê

- Folklor; çîyo ke bi hawayêko kolektîf yeno zanayene û vîyarnayene.

- Kultur; heme çîyê ke merdim museno.

- Folklor kulturî ra yew parçe yo, labelê temamê kulturî nîyo

6. Ehemîyetê Xebatanê Folklorî:

Bascom, xebatanê folklorî ser o zaf vindeno û vano ke nê xebatî zaf muhîm ê. Çunke:

- Ma bi nê xebatan kulturê merdimanê verênan fam kenê.

- Nê xebatî, ma rê tarîxê komelî nîşan danê

- Nê xebatî, nasnameyê kulturî pawenê

- Nê xebatî, ma rê ceribnayîşê merdimanê verênan nîşan danê

- Nê xebatî, ziwan û kulturî pawenê

7. Dinyaya Ewroyêne De Aktîfîya Folklorî:

Bascom, halê folklorî dinyaya ewroyêne de zî munaqeşe keno:

- Modernîzm û globalîzm tesîrê xo folklorî ser o kerdo

- Teknolojî û medyaya sosyale, şeklê vîyarnayena folklorî vurnayo

- Tayê cayan de folklor vîndî beno, tayê cayan de newe ra şekil gêno

- Xebatê akademîkî folklorî ser o zêdîyayê

8. Metodê Arêkerdişê Folklorî:

Bascom, metodanê arêkerdişê folklorî ser o zî vindeno:

- Her kesî reyde qiseykerdene û qeydkerdene

- Muşahede kerdene

- Beşdarîya çalakîyanê kulturîyan

- Arşîvanê nuştekîyan ra çime vetene

- Teknolojîyê neweyî ra feyde girewtene (mîsal: qeydkerdişê vîdeoyan)

9. Netîce:

Folklor, ziwanê fekkî û kulturî ser o fikrê William R. Bascomî, nê babetan ser o perspektîfêko newe ano meydan. Bascom, nê term û konseptî yewbînan ra cîya keno û ehemîyetê her yewî ser o vindeno. Xebatê ey, ma rê nîşan danê ke folklor û ziwanê fekkî senî nasname û tarîxê komelî de rolêko muhîm gêno xo ser.

Seba ke ma tarîx û kulturê xo hîna baş fam bikerê, ganî ma nê babetan ser o xebatanê xo dewam bikerê. Folklor, ziwanê fekkî û kulturî, mîrasê ma yê manewî yê. Nê mîrasî pawitene û nesilê neweyî rê vîyarnayene, wezîfeyêko muhîm o. Xebatê akademîkî û projeyê arêkerdişî, wayîrvejîyayîşênê mîrasî de rolêko gird gênê xo ser.

10. Çime


- Bascom, William R. (1955). "Verbal Art". The Journal of American Folklore, 68(269), 245-252.