Anton ÇEHOV
Serkomîser Oçumelov, bi poltoyê xo yo qalind, destê ey de yew pakêt, mîyanê bazarî ra vîyartêne. Peyê ey ra zî yew polîso porsûr, destê ey dekerde engura ke binêna ver dest ronabî ser amêne. Her ca bêveng bi… Cayê bazarî de kesêk çin bi. Berê dikanan û meyxaneyanê qijkekan eynî sey fekanê veyşanan hetanî peynî akerde bî. Dikan û meyxaneyê qijkekî xemgîn-xemgîm rehma homayî pawitênê. Orte de yew tek parsker zî nêasîyêne.
A game vengê yewî ame goşanê Oçumelovî.
“Hero to gaz kerd ha, dê bê tîya kutiko pîs! Bitepişnênê Domanên, veramedênê! Hînî gazkerdiş serbest nîyo no welat de. Bitepişnên! Uff!”
Yew vengo sey lawayîşê kutukêk ame eşnawitiş. Oçumelov bi baldarî ewnîya cayo ke veng ci ra yeno ra. Wexto ke Oçumelovî awir de o het nê çîyî dîyî: Dorûverê baxçeyê tuccarê keresteyan Pîçugînî de yew kutik bi hîrê linganê xo bi vazdayîş ha yeno. Peyê ey ra zî yew keso ke îşligo hîra dayo xo ra, goşakê yelegê ey akerde û bîyo kuz bi vazdayîş yeno. Merdim seke lengêne. Senî resa kutikî pey ra boça kutikî girewt xo destan. Kutik reyna lawa. Yew veng ame eşnawitiş ‘Veramede!’ Kesê ke seke hema hewn ra haye nêbîyî demêko kilm de ameyî pêser. Dorûverê baxçeyê keresteyan bibi pirr merdimî. Qelebalixêko pîl amebi pêser.
Yew polîso ke ame verê qelebalixî xo bi xo va “Wina aseno ke yewêk sûkunetê şarî îxlal keno.’
Oçumelovî awirêk da qelebalix û giran-giran verê xo şa qelebalixî ser. Wexto ke ame verê baxçeyê keresteyan çimê ey ginayî merdimo yelegino ke amebi gerrekerdiş. Merdimî destê xo yo raşt hewanabi û mawitêne qelebalixo ke ey ser o amebi pêser. Seke kutikî ra vatêne ‘Ti vînenî ez se kena to kutiko rezil!” Merdimî deste xo yo gonin sey îşaretê zaferî mawitênê qelebalixî ra. Oçumelov nê merdimi baş nas kerdêne. Bojîyo sipî, zincderg û cinsê Borzoy terse ver recifyayêne. Çimanê ey ra terse û poşmanî asîyêne.
Wexto ke Oçumelov mîyanê qelebalixî ra ver bi kutikî şîyêne vengê xo kerd berz û va “Tîya de se beno, Çi karê şima esto tîya de. Şima qey ameyî pêser? Heyyy, to çira destê xo hewanayo? O veng binêna ver kamî ra vejîya?
Ewil yew vengê kuxayîşî ame û dima ra vengê Karyukînî ame: “Ezîzê mi, ez xo rê rayîr ra şîyêne. Ez semedê karê xo yê keresteyan şîyêne verê Mîtrî Mîtrîçî. La no çîyo bilenet vejîya mi ver û gaz da engişta mi. Hunerê mi hunerêko zehmetin o û ez bi engiştananê xo hunere xo vejena orte. Ganî wayîrê nê kutikî tezmînat bido mi. Beno ke ez nêeşkî yew hewte na engişta xo bileqnî. Gelo qanûn vano ke ganî ma vera heywananê haran sereyê xo ronê? Eke kutikê her kesî merdiman gaz bikero se beno?”
Oçumelov çend rey têdima kuxa. Rîyê xo kerd tirş û va:
“Himmmm…Belê bele!”de biewnênê mi ra…. No kutik kam o? Ez gereke ey rê nêverdî. Gereke ez nîşanê înan bidî ke, merdim kutikê xo wina veradaye nêverdeno! Ez gereke bimusnî înan ke merdim gereke qanûnan nêpelixno. Hînî wext ameyo ke ma ceza bidê kesanê ke qanûnan peygoş kenê.! Eke no kutik yê kam qeşmerî yo ganî bêro cezakerdiş. Gereke ez bumusnî înan ke ganî merdim heywananê xo bi hewayo veradaye nêverdeno kuçeyan.” Oçumelovî venga polîsê bînî da û ey ra waşt wa wayîrê kutikî ca bikero û ceza bido ey. Ancî Oçumelovî waşt wa kutik zî bêro îmhakerdiş. Goreyê ey beno ke kutik qudiz û gerrin o. Vengê xo kerd berz û wina dewam kerd “Ez şima ra vana. No kutik yê kamî yo?”
Mîyanê qelebalixî ra yew veng berz bi. “Seke ez zana no kutik, kutilê General Jîgolovî yo”
Oçumelov “To va yê general Jîgalovî yo? Himmm… Eldirîn hela ardim bike ez nê paltoyê xo vejî… Off, yaw hewa zî zêde ra germin bîyo. Varanêko germin varayo.” Wexto ke Oçumelovî wina va ewnîya Karyutînî ra:
“Ez kena nêkena çîyêk fehm nêkena. Senî beno ke no kutik to gaz kerdo? Senî beno ke kutikî xo resna engişta to? No kutik hema zaf qijkek o, la ti yewêko qerase yî. Belkî yew mix şîyo engişta to ro. Belkî ti seba ke tezminat bigîrî zûran kenî. Ez merdimanê sey şimayan baş nas kena! Şima hîlekar ê û sey şeytanan ê.”
Polîso bîn zî destek da Oçumelovî “Beno ke kutikî dir yarî kerd û semedo ke yarî bikero cixarayê xo zinca ey ser o hona kerd. Û heywanî zî xo pawit û gişta ey gaz kerd. Hem no Kuryukîn her tim wina ehmeq o.”
Kuryukîn binê vateyanê polîsî de nêmend û qêra ey ser
“Şaşîyo ehmeq zûrî meke! To pê çimanê xo dî mi wina kerd. Ti qey îftîra kenî mi. Serkomîser Oçumelov merdimêko biaqil o û elbet zano kam zûrî keno kam raşt vano. Eke ez zûrî kena wa mehkema cezaya mi bido mi. Qanûn de ca dîyo ci. Heme merdimi seypê yê. Yê mi zî birayê min o polis esto. Wa xebera şima bibo…”
“ Ez minaqeşe nêwazena.!”
Polîs xo bi xo xorîn-xorîn fikrîya û seke çîyêk ame ey vîr û va “Ney, ney no kutik, kutikê Generalî nîyo. Kutikê Generalî yo ke maneno nê kutikî çin o. Kutikê ey pêro cinsê kutikanê seydvanan ê.”
“Ti baş zanî”
“E, ez baş zana.”
“Seke ti heqdar î! Kutikê Generalî pêro kutikê erjîyaye yê. Heme zî way ê. Hele biewnêne ney ra. No kutik senî gerrin o. Bêruçik û pîs o. Însanî winasî yew kutikî se kenî ez nêzana. Eke wina yew kutik Moskova û Petersbuk de bêro vînayîş şima zanê se beno? Ca de yeno îmhakerdiş. Biewne mi ra Kuryukîn, ti dewaya xo de heqdar î. Ez to ra vana, peyê nê karî merverde! Ca de dewaya tezmînatî ake. Wayîrê nê kutikî kam o wa şerme de bimano û hêna-hêna wina yew çî nêkero.”
La tem a viste de yewêk mîyanê qelebalixî ra qêra
“Ez yeqîn kena ke no kutik, kutikê Generalî yo.”
Serkomîsero ke eşnawit kutik, kutikê Generalî yo ca de mîyanê areqî de mend.
“Himmm! Hela ardim bikerêne ez paltoyê xo vejî. Yew vayêko pîs ame. Serdinî ver heme leşa mi recefîyena. Nê kutikî bigêrêne, berênê keyeyê Genaralî. Keyeyê Generalî ra vajêne hela no kutik, kutikê şima yo yan ney? La înan ra vajêne eke yê înan o wa hînî nêverdê teber. Beno ke kutikêko qîmetin o. Û beno ke tay heywanî cixarayê xo zinca ey ser o hona bikerê. Eke nê merdimi sey heywanî wina çîyan bikerê cayêk de wina kutikê weşî nêmanenê. Kutikî heywanê nazik ê. Heey! ti; o deste xo hewa ra bîyare war. Serehuşk! No heme qebehatê to yo.!”
“Hele biewne, emirberê Generalî hê yenê. Hela ma înan rê pers bike. Heey Prokhor hela bê tîya! Heey ez kamî ra vana bê tîya.! No kutik, kutikê şima yo?”
“Ney willahî. Mi heyatê xo de wina yew kutik nêdîyo û ma çi rey wina yew kutik wey nêkerdo.”
Oçumelov “O wext îcab nêkeno ke ma hîna zêde şi ser. No kutik bêwayîr û veradaye yo. Gelo îcab keno ma tîya de hîna zêde bimane û na mesela ser o qisey bikê? Eldîrîn ez ha to ra vana! Hanî to ra vana, no kutik, kutikêko veradaye yo. Ti hema çi vindenî? Nê kutikî berênê îmha bikerênê û wa na mesela zî tîya de biqefilyo.”
Prakhorî reyna va “No kutik, kutikê ma nîyo. No kutik, kutikê birayê Gerenalî yo. Birayê Generalî çend rojî verê cû ameyo tîya. Generalê ma winasî kutikan ra hes nêkeno. La birayê ey nê kutikarn ra hes keno”
“Çii? Birayê Generalî ameyo? Mi fehm kerd. Demekî Viladimîr Îvanîç ameyo tîya?
Oçumelov bi eşnawitişê na xebere zaf bibi keyfweş û qêra. Gonî amey rîyê ey û dest bi huyayîş kerd. “Hele biewne ci ra! Demekî ameyo û xebera mi nêbîya. Gelo tîya de hînî timî maneno yan ney?
“Bele eynî wina yo. Hînî her tim tîya de maneno birayê Generalî.”
Oçumelovo ke zaf bibi keyfweş vengê xo kerd berz.
“Weyy gidî wey! Mi zaf waştêne o bivînî. Werrekna mi o bidîyêne. Demekî kutik, kutikê ey o. Ez zaf bîya keyfweş. De nê kutikî tîya ra berênê. Hela biwenênê ci çiqas zî şirîn o no kutik. Gelo no kutiko qijkek senî gaz dano enqişta yewî ro. Hah hah haa? Bê tîya kutiko delalî. Senî zî recifyeno. Senî weş laweno. Homa senî wina çîyanê weşan dano na dinya. Wey homayo!!! No kutik çiqas şirîn o.
Prokhorî zî venga kutikî da û o şa xo ver şi. Qelebalixo ke amebi pêser giran-giran vila bîyêne û her kes şîyêne karê xo ser. Her kes pê Kuryukînî huyayêne.
Oçumelovî paltoyê xo pişt xo ya, ewnîya Kurykîn va “Ti vînenî senîn a.” û mîyanê bazarî ra rada şi”
Çarnayîş: Enwer Yılmaz
