Ez însan a, pîyê mi însan o û do gedeyê mi zî însan bibo. O wext no evolusyon (tr.evrim) senî virazîyeno?
Mehmed Ölmez Endezyar/ Mamostayê ziwanî
No nuşte tena seba însanan ney, seba estor, dewe, mêse û heme gandarê mîkroskobîkî ûsn. Her tewir gandaro verên qet nêciwîya. Yanî qet yew estoro tewr verên, biza tewr verêne zî çin a.
Evolusyon (tr. evrim) prosesêkê winasên o ke zaf hêdî -hêdî û biqedeme qewmîyeno. Bedilîyayîşê tewiran zaf hêdî yo û merdim nêeşkeno vajo na roje ra pey êdî no gandar bedilîyayo bîyo çîyêko bîn.
Wexto ke kesêk evolusyonî(evrim) ser o fikirêno, hişê însanan de na perse peyda bena;
Ez însan a, pîyê mi însan o û do gedeyê mi zî însan bibo. O wext no bedilîyayîş senî virazîyeno?
Bêrê ma cewabê na perse eşkera bikerê;
Eke ma fikirîyê ke ma fotorafê xo, pîyê xo, pîyê pîyê xo, pîyê pîyê pîyê xo, ... pîyê pîyê pîyê pîyê pîyê pîyê pîyê pîyê pîyê pîyê..... xo bigîrê û pêsernê.
Ez vana desteyêkê fotografan do destê ma de est bîyêne.
Ma hîna zaf apey şêrê; 20.000 serrî. Û fotografê pîyê pîyê ..... pîyê xo ra biewnê. O keso ke ma ci ra ewnîyenê, reyna do însan bîyêne:
Wextê Mezolîtîkî ra însanêk!
Ma bineyna apey şêrê nêzdîya 200.000 serrî, nê fotorafî de zî reyna ma do însanêkî bivînê la do sey însananê nikayinan nêasayêne;
Wextê Paleotîkî ra însanêk!
Ma nika zî 1.5 mîlyon serrî apey şêrê, o keso ke ma ci ra ewnîyenê, êdî însan nîyo. O do yew Homo Erectus bîyêne. Eslê xo de Homo Erectusî zî însan ê la sey ma Homo Sapîens nîyê. Seke şima zî zanê, tena yew tewirê însanan çin o la nika tena tewirê ma Homo Sapîensî ciwîyenê.
De nika ma 25 mîlyon serrî apey şêrê. Nika fotografê ma de yew Proconsul est o, no hîna zaf maneno meymûnanê verênan la hema zî prîmatêk o.
75 mîlyon serran ra ver fotografê ma de yew Plesiadapîs est o ke no hîna zaf daran ra gêreno û koceno.
O wext ma şêrê 160 mîlyon serran ra ver. Eke ma ê heme fotografan pêsêrnê nêzdîya 12 km derg bîyêne! Fotografê ma de yew cinsê Juramaia est o û êdî no prîmatêk zî nîyo.
300 mîlyon serran ra ver zî fotografê ma de êdî yew heywanêko memikên zî çin o. No Hylonomus o ke verê dînozoran ra ciwîyayo û hakan keno erd ra gêreno.
Eke ma 185 mîlyon serrî apey şêrê ma fotografî de yew maseyêk vînenê ke êdî vejîyeno teberê awe ra gêreno; Tiktaalik!
Yanî ma nêeşkenê vajê ke na roje ra pey êdî no tewir bîyo însan. No hal maneno sey gedetî/domanî û xortîya ma. Seke kes nêeşkeno vajo ke ez vizêrî gede bîya ewro êdî ez xort a, eynî wina yew wext û roje çin a ke ma vajê no însano tewr verên o. Her gandar sey pîyê xo bîyo û gedeyê ci zî sey ci bîyê.
Evolusyon(evrim) zaf-zaf hêdî yo.
Kam eşkeno vajo eke ma nê fotorafî ra biewne no însano tewr verên o?
