Mihemed Kurdî

Wextêko derg o ke Tirkiya û bakurê Kurdîstanî de krîzêko îqtîsatî/ekonomî est o û roc bi roc zî xorîn beno. Enê krîzê îqtîsatî reseyo daraxêko wina ke cûya şarî bi temamî pûç kerdo û şar her kesî û her çîyî ra bêhêvî kerdo.

Zaf tesîrê xerab yê enê krîzê îqtîsatê est ê û bi taybet cûya şarî ser o. Hetêk ra pereyê tirkiya (lîre) vera dolar û euro de her roc erjaye xwu vîndî keno û helîyeno, heto bîn ra zî her roc teftal û heme çî-mî vay benê. Ena ray seba ke nêşkeno îhtîyacîyanê xwu yê bingeyî ca bîyaro psîkolojîya şarî zî xerab beno. Aye semed ra tirkîya û bakurê Kurdîstanî de hûmareya merdimanê ke bextewar nîyê roc bi roc vêşî benê. Enê nêbextewarî zî mîyanê cimat û keyeyan de beno semedê wuşkî û perseyan û xwu ra eke hizûra şarî çinê bo, o çax psîkolojîya şarî zî herimneno. 

Tirkiya û bakurê Kurdîstanî de bi milyonan merdimê bêkar est ê û roc bi roc zî hûmareya enê bêkaran vêşî benê, zafanayê enê bêkaran zî ciwan ê. Enê dinya de merdimê bê xeyal çin ê, ciwananê ma zî seba sibarojê xwu, yanê semedê ke biresê xeyalanê xwu wazenê xwu rê bixebitê. La seba ke enê welatî de krîzê bêkarîyê zî est ê, coka zafanayê ciwananê ma nêşkenê xwu rê yew kar peyda bikerê. Bêkarî zî ciwanên ma bêçare û bêhêvîyê veradano û heto bîn ra zî psîkolojîya înan xerab keno. Merdimê ke psîkolojîya înan xerab bo rew yenê xapînayîş û enê merdiman zirar dano xwu zî û danê dormeyê xwu zî. Coka tayn ciwanê bi enê psîkolojîyê xerab xwu întîxar kenê, tayn kewenê destê merdimên xerab û torbacîyan, tayn dizdî kenê, tayn qûmar kay kenê, tayn bi rayîrê qaçax û xeternakan de şinê Ewrûpayê... Yanê bi kilmekî her ke şino tesîrê neyênî yê krîzê îqtîsatîyê şar ser o giran beno.

Raşta ci Tirkîya de krîzêko zaf pîl est o, bi taybet zî enê seranê pêynî de ekenomî resayo daraxo têkşîyayişê. Krîzê îqtîsatîyê hetêk ra beno semedê bêkarî û feqîriyê, heto bîn ra zî beno semedê têkşîyayîşa psîkolojîya şarî.

Bakurê Kurdîstanî û tikîya de merdimê ke xebityenê zî bextewar nîyê, çimkî mûçeyê ke xebatkar ginê besê îhtîyacîyê înan yê bingeyîn nêkeno. Awe, werdiş, kirê, cil, enerjî, mazot,gaz... her roc giran benê, la vera aye de mûçe serreyê reyêk vêşî beno, o zî seba ke qiymetê pereyê tirkî nêmendo havilê ci nêreseno şarî. Yanê mesraf her roc zêdî beno la mûçe cayê xwu de maneno û vera enflasyonê de helîyeno şino. Şar zî seba ke îhtîyacîyên tût û keyeyê xwu ca bîyaro şino qiredî anceno û keweno bine deynî. Ena ray gama ke nêeşkeyêne teqsîdê qiredîyê bidê keweno mîyanê fikarayan. Bi eno qayde yê zî psîkolojîya şarî xerab beno û mîyanê keyeyî de bêhizûrî virazyeno. Semedê enê perseyên îqtîsatî zaf cînî û mêrdeyî fek yewbînan ra verada, zaf keye vila biyê, zaf tût may û pîya xwu ra aqitîya, zaf halîn xerab bîyê. Raşta ci şar çi rey sey nika hende zor û zehmetî nêantêne. 

Tirkîya hetê îqtîsatî/ekonomî de mîyanê welatanê dinyayî de zaf apey mendo û wina aseno ke do hîna zî apey şiro. Çimkî sîyaset û polîtîka tirkîya de yew vurnayîş çin o, eno zî mojnayeno ke do krîzê îqtîsatîyê hîna xorîn bibo û halê şarî zî xerabêr bibo.

Bakurê Kurdîstanî û tirkîya êdî tu kes vernîya xwu nêvînenê û reyna tu kes xwu mîyanê ewlehiyê de nêvînenê. Şar pêro pîya mîyanê bêhizûrîyê de yê û nêzano do meştî çi bêro înan ser. Çi tût û çi pîl, çi kokim û çi ciwan, çi cînî û çi mêrde, çi way û çi bira, çi maye û çi pî, çi embaz û çi dost, çi embiryan û çi merdim, çi esnaf û çi zî xebatkar yew zî bextewar nîyê û yew zî cûya xwu ra razî nîyo. Xwura cayê ke tede hizûr çinî bo cuya uca zî hol nîyo .

Bêgûman semedê tewr pîl yê nêbextewarîya şarî krîzê îqtîsatî yo, heta ke hetê sîyasîyan ra seba enê krîzê yew çare nêno vînyayîş çi rey şar bextewar nêbeno. Raşta ci hêvîyê mi çin o ke ekonomîye tikîya baş bibo la yew rastîyêk est o ke enê welat wina rayîr nêşino çimkî zilm zî heta daraxêkê yo û sey her çîyî pêynîya zilmê zî do bêrî.

11.08.2024 /Mêrdîn

E-maîl: [email protected]