FIRAT ŞÎN
Namepanayîşê tutan, her kulturî de yew karêko muhîm o û heme zî mîras û nasnameyê şarêk mojneno. Zazakî de nameyê lajan taybetmendîyê kulturî û taybetîyê xo estê ke ewro ma nê nuşteyî de înan ser o vinderê. Xora manaya her nameyî esta û nê manayan cayê kulturî de rolêk gênê. Ma nê nuşteyî de wazenê zazakî de tayê nameyê lajan şima rê pêşkêş bike
Nameyê lajan yê bingehînî
Zazakî de tayê nameyê lajan estê ke bi serran o ke dîyenê lajan û nê nameyî warê kulturê zazayan de cayêko muhîm girewto. Nînan ra çend nimûneyî:
Welat: No name hîsanê neteweyî û welatperwerîye îfade keno. Ciwanê ke nameyê înan Welat o, bi hîsê xoverdayîşê welatî pîl benê.
Bawer: Bawermendîye û îtîmad mojneno. Ciwanê ke nê nameyî gênê, bi fêdelîyayene û îtîmad pîl benê.
Roşan: Na çekû zazakî de yena manaya "roşan" û şahîye. Nameyê Roşan bi ercêko zaf taybetî yeno zanayîş.
Serdar: Manaya nê nameyî "rayber" û "serek" o. Nameyê Serdar bi hêvîya ke laj bibo rayberêko pêt û serekêko aqilmend.
Kendal: No name manaya ci "ko" û zafane warê berzan rê îşaret keno. Kurdkî de "Kendal" sey "warê ko" yeno famkerdene. Tutan ser o nameyê Kendalî zehmetkêşîye, heybet û xurtîye mojneno.
Nameyê lajan yê neweyî
Tay nameyê neweyî estê ke zazakî de hîna newe ameyê cakerdiş û nê naman zî zazakî de cayêk xo esto:
Xoser: No name zazakî de yeno manaya "xoverdayîş". Name, karakterê xurtî û xoverdayîşî yê kesî rê îşaret keno.
Hêvî: "Ûmid" û "bawermendî" manaya nê nameyî ya. Sey nameyêk, pêşerojê roşnî û saxlemî mojneno.
Xebat: Nameyê Xebatî xurîyayene û zehmetkêşîye îfade keno. Nameyêko zaf tûtanê zazayan ser o nêrono la rojanê peyênan nameyêko eleqe anceno.
Nameyê lajan yê ziwanî
Tayê nameyê lajan tîke ziwanî ra girewteyî û manaya înan kulturê ma de eleqeyêko xorî esto:
Ronak: Na name yena manaya "roşn" û "saf". No name bi taybetî weşdîyayîşê ziwanî rê îşaret keno.
Dîyar: No name zazakî de yeno manaya "eşkera" û "bela". No name tutan ser o taybetî ronenê ke beno nîşaneyo ke tut do bibo kesêko eşkera, bê ters û merd.
Bager: No name yeno manaya "firtina". Xarakterê pêtî û xurtîya îrade mojneno.
Warê geografîk ra nameyê lajan zaf ameyê panayîş. Derûdormeyê cuya komelî ya kehenan de nameyê geografîk zaf muhîm ê:
Ferat: No nameyê çemêk o ke Kurdistanî ra vîyareno û nameyêko zaf muhîm o.
Munzur: No nameyê koyê de yo ke Dêrsim de maneno. No name taybetî Dêrsim de muhîm o.
Ararat: No nameyê koyê Agirî yo û warê zazayan de ercêko muhîm ê ci.
Her hete ra nasnameyê komelî nameyê lajan de xo mojneno. Tayê nameyî taybetîyê tarîxî, tayê taybetîyê kulturî, tayê zî dorûverî û erjê neweyî bidere. Nameyê ke ma no nuşte de dayî, teyna sey nimûneyan ê. Sey peynîye, na mewzu ser o cigêrayîş dewam keno.
