FIRAT ŞÎN
Cografyaya Rojhelatê Mîyanênî de, mabênê ziwananê Îranî de, ziwano ke sey ziwanê "zazakî", "kirdkî" ya zî "dimilkî" yeno namekerdiş ser o munaqeşeyî dewam kenê. Na munaqeşe zêdêr statuyê zazakî ser o yo: Gelo zazakî ziwanêko xoser o yan zî lehçeyêka ziwanê kurdkî ya? Seba na perse, mîyanê şarê ke zazakî qisey kenê, zanayoxan, ziwanşinasan û aktivîstanê sîyasîyan de heta ewro zaf fikre cîyayî est ê.
Zazakî bi resmî mîyanê nêzdîyê 4-6 milyon kesan de sey ziwan yeno qiseykerdiş. Cimato ke zazakî qisey keoê zêdeyer Tirkîya mîyan de, taybetî mintiqayanê Dîyarbekir, Çewlîg, Xarpêt, Dêrsim, Sêwas, Riha, Erzingan de ciwîyenê. Ziwanê zazakî, mensubê "grûba lehçeyanê Bakurê Rojawanê Îranî" yo û bi ziwanê Hewramî, Goranî ra nêzdî esto.
Meylê lehçe û ziwananê xoseran
Seba ke ma bişkê munaqeşeyan ser o vindê, ma ganî verê cû fahm bikerê ke ma ziwanêko xoser û lehçeyêka bîne ra senî terîf kenê. Ziwanşinasan seba têcîyakerdişê nê dî çekuyan standardêk nêesto. Tayê goreyê faktoran lîngwîstîkî, yani eleqeya gramere, sentaksî, fonetîk û vokabûlarî vindeno û vano eger di ziwanî başî yewbînî fam kenê, ê wexte nê ziwanê lehçeyê ziwanêkê bînî yê; Tayê fehmkerdişo bîn zî bi xusûsên sîyasî û kulturî ra girewtê yê û vano 'ziwan ziwano ke dewleta ci esta'.
Persa standardîzasyonê na munaqeşe de muhîm a, çunke standardê şinasnayîşê zazakî û fehmkerdişê lehçeyan û ziwananê xoseran ser o tesîr keno.
Zazakî "ziwanêko xoser o" ya zî "lehçeyêka kurdkî ya", na munaqeşe hetê lîngwîstîkî, sîyasî û kulturê ra aver şîya. Ziwanşinasan, seba cîyakerdişê "ziwan" û "lehçe" mabên standardêk çin o, nê babet de zanayoxî kê nêzdî ferqêna fikrî mojnenê.
