Darê mazêrî (Quercus) her waxt erdanê ma yê kurdan de ameyê şinasnayîş, koyanê welatê ma xemilnenê, pawenê û wayîrê tarîxêko kan ê. Her darêka mazêrî yew hîkaye vana û her yew kulturê ma de sey sembola hêz û îtîbarî yena qebulkerdiş.
Welatê ma de darê mazêrî sey stargeh ê zî. Mazêrî vayî ra hes nêkenê û tîja raşte wazenê. Semedê cuyayîşê xo erdo ke zaf awe tede çin o tercîh kenê. Coka her ca de darê mazêrî çin ê. La cayê ke tede estê, mazêrî uca de zaf xurt benê.
Xora cayê ke darê mazêrî tede estê, heme cayê dewlemenî yê. Çunkî mazêrî bi xo erdî dewlemend kenê. Velgê ke tira rişîyenê war, koyan pawenê û bereketê ci zêde kenê. Merdim çiqas gilanê înan tira biko hende bene zergûn.
Taybetmendîyê Mazêran
- Çi wextê serre de beno wa bibo, darê mazêrî tim kesk manenê
- Darê mazêrî eşkenê heta hezar serrî biciwîyê
- Darêka pîle eşkena 20-30 metre berz bibo
- Çiqas ke emrê înan zêde bo, hende berzêr benê
- Her serre bi seyan pelê neweyî vecenê
- Velgê înan qalimî û saxlemî yê
- Mêweyê înan ke vatişê şarî de "balik" yenê vatişî, tede zaf vîtamînî estê
- Darkerdişî ra dima zî darê mazêrî reyna kesk benê
- Erdî pawenê û awe kenê kom
Tewirê Mazêran ê Bînî
Mazêrî bi nameyanê cîya-cîyayan ra yenê şinasnayîş:
- Mazêra Vaşî
- Mazêra Qeşa
- Mazêra Şamî
- Mazêra Hegayî
- Mazêra Çoligî
Şuxulnayîşê Mazêran
Kulturê kurdî de mazêrî zaf muhîm ê û zaf waran de yenê şuxulnayîş:
1. Îlacî:
o Velgê mazêrî dermanê qirrike yo
o Qaşilê mazêrî seba sojiş û birînan o
o Çaya velgê mazêrî seba tansîyonî ya
2. Mobîlya:
o Texte û maseyî
o Dolapê kincan
o Çarçeweyê pencere û keyberan
3. Heywandarîye:
o Pelê mazêrî seba heywanan werdê başî yê
o Balikanê mazêrî seba heywanan wayîrê vîtamînan ê
o Sîya mazêrî seba heywanan bena site
4. Tebîet:
o Pawîtişê herra û awî
o Vindarnayîşê vayî
o Pakîya hewayî
Pawitişê Mazêran
Ganî ma seba pawîtişê nê darê qedîmî:
- Her serre bi hezaran mazêran biramî
- Mazêristanan sey cayê taybetî îlan bikî
- Zanayîşê şarî zêde bikî
Peynî de, mazêrî wayîrê rolêko muhîmî yê hem tebîet de hem zî cuya ma ya kulturî de. Eke ma nê daranê muhîmî bipawî û înan rê wayîr vecîyê, ma do hem tebîetê xo hem zî kulturê xo pipawe.
